1. DÜNYA SAVAŞI (1914 – 1918)
1. Dünya Savaşının Nedenleri
- İtalya ve Almanya’nın siyasi birliklerini geç tamamlayıp sömürgecilik yarışına girmesi
- Devletlerarası hammadde yarışması.
- Avusturya-Macaristan ile Rusya’nın Balkanlarda nüfuz elde etmeye çalışması.
- Devletlerarası bloklaşma ve silahlanma yarışması.
- Ulusçuluk akımı.
- Almanya ile Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu.
- Sırplı bir gencin Avusturya-Macaristan veliahtı Ferdinandı Saraybosna gezisi sırasında öldürmesi.
İTİLAF (ANLAŞMA)
- İngiltere
- Fransa
- Çarlık Rusya
- ABD
- Japonya
- Çin
- Hollanda
- İtalya
- Yunanistan
İTTİFAK (BAĞDAŞMA)
- Almanya
- İtalya
- Avusturya-Macaristan
- Osmanlı Devleti
- Bulgaristan
- ABD: Savaşın süresini kısalttı.
- Osmanlı Devleti: Savaşın süresini uzattı.
- İtalya: Taraf değiştirdi.
- Japonya: İlk çıkan devlet.
- Yunanistan: Savaşa son katılan.
Almanya’nın Osmanlı Devletini Yanında Savaşa Sokma Nedenleri
- Kendi savaş yükünü hafifletmek.
- Osmanlının dini gücünden faydalanmak
- Osmanlının demografik gücünden yararlanmak
- Osmanlının jeopolitik gücünden faydalanmak
Osmanlının Almanya’nın Yanında Savaşa Girme Nedenleri
- Siyasi yalnızlıktan kurtulmak
- Almanya ile yapılan gizli anlaşma
- Kaybettiğimiz toprakları geri almak düşüncesi
- İttihat ve Terakkinin Almanya hayranlığı
- Almanya’nın Türk ve Müslüman bir sömürgeye sahip olmaması
- Almanya’nın savaşı kazanacağına inanılması.
Osmanlı Devletinin Savaşa Girmesi ve Sonuçları
İngiltere’den kaçan “Greben ve Breslav” adlı iki alman savaş gemisi Osmanlı Devletine sığınıyor. Osmanlı Devleti bu iki gemiyi Almanya’dan satın aldığını açıkladı. İsimleri “Yavuz ve Midilli” olarak değiştirildi. Bu gemiler Rusya kıyılarını bombalayarak Osmanlı Devleti fiili olarak savaşa katıldı. Sonuç:
- Almanya’nın savaş yükü hafifledi.
- Osmanlı Devleti Kapitülasyonları kaldırdığını açıkladı.
- Savaşın süresi uzadı.
- 5. Mehmet Reşat cihat ilan etti.
- Yeni cepheler açıldı.
CEPHELER
TAARRUZ SAVUNMA YARDIM
- Kafkasya
- Kanal Çanakkale
- Irak
- Suriye-Filistin
- Hicaz-Yemen Galiçya
- Makedonya
- Romanya
A. TAARUZ CEPHELERİ
a) Kafkasya Cephesi
Kafkasya Cephesinin Açılma Nedenleri
- Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak.
- Turancılık düşüncesini gerçekleştirmek
- Bakü petrollerine ulaşmak
1915 – Hasan İzzet Paşa’yı dinlemeyen Enver Paşa Sarıkamış harekatını başlattı.
1915 – Ruslar ilerleyerek Muş, Erzincan, Bitlis, Bayburt, Van, Erzurum ve Trabzon illerini işgal etti.
1915 – Tehcir kanunu ile Ermeniler Suriye, Lübnan ve Hatay illerine gönderildi.
1916 – Bölgeye Mustafa Kemal atandı. Tuggeneral olduktan sonra Rusların elindeki Diyarbakır, Muş ve Bitlisi geri aldı.
1917 – Rusya’da Ekim devrimi yaşandı. Çarlık Rusya yıkıldı. Sovyet Rusya kuruldu.
1918 – Rusya savaştan Brest-Litovsk Anlaşması ile çekildi. İşgal ettiği bölgelerden çekilirken Kars, Ardahan ve Batum illerini de bize bıraktı.
b) Kanal Cephesi
Kanal Cephesinin Açılma Nedenleri
- Kaybettiğimiz Mısırı geri almak
- İngiltere’nin sömürge yolları ile bağlantılarını kesmek.
- Bu cephe Almanya’nın isteği ile açılmıştır.
- Komutan Cemal Paşa’dır.
B. SAVUNMA CEPHESİ
a) Çanakkale Cephesi
Çanakkale Cephesinin Açılma Nedenleri
- İstanbul’u alarak Osmanlıya son vermek ve savaşın süresini kısaltmak.
- Kararsız kalan balkan ülkelerini kendi yanlarına çekmek.
- Rusya’ya boğazlar üzerinden yardım göndermek.
- Rusya’nın buğdayından yararlanmak
- Osmanlının, Avrupa ve Asya’daki birlikleri arasındaki bağlantıyı kopartmak.
Çanakkale Savaşının Sonuçları
- Savaşın süresi en az 2 yıl uzadı.
- Bulgaristan Osmanlının yanında savaşa girdi. Bu sayede Osmanlı ile Almanya arasında kara bağlantısı sağlandı.
- Mustafa Kemalin rütbesi Albaylığa yükseltildi.
- Mustafa Kemal Anadolu’da tanınan komutan konumuna geldi.
- 500 bin insan hayatını kaybetti.
- Rusya’ya yardım gitmedi böylece ekonomik kriz derinleşti.
NOT: Mustafa Kemal Çanakkale Savaşını kazandıktan sonra “Hamdolsun İstanbul’u kurtardık” demiştir.
b) Irak Cephesi
Irak Cephesinin Açılma Nedenleri
- Rusya’ya karadan yardım göndermek.
- Türklerin İran üzerinden Hindistan’a ulaşmasını engellemek.
- Musul ve Abadan petrollerini almak.
- Komutan Süleyman Askeri Bey’dir.
Kut’ül Amare’de 25.000 bin İngiliz askeri ve General Thousand’ı esir aldık. Kut’ül Amare fatihi “Kazım Karabekir’dir.”
c) Hicaz-Yemen Cephesi
Hicaz-Yemen Cephesinin Açılma nedenleri
- İngilizlerin kutsal bölgeleri ele geçirmek istemesi
- İngilizlerin bölge petrollerini ele geçirmek istemesi
Hicaz-Yemen Emiri: Şerif Hüseyin
Gizli Anlaşmanın adı: Mc Mohan Anlaşması
Komutan: Fahrettin Paşa
Eseri: Medine Müdafaası
Lakaplar: Çöl ortasında Plevne Kahramanı, Çöl Aslanı, Çöl Kaplanı
Kamp: Sidir Beşir Kampı – Esir Türk askerlerini İngilizler buraya getiriyor.
1921 yılında TBMM bu olayı kınadı.
Ajanın adı: Arabistanlı Lawrence
d) Suriye-Filistin Cephesi
Suriye-Filistin Cephesinin Açılma Nedenleri
- Kanal Cephesinin devamıdır. Anadolu’ya güneyden girmek ve Suriye petrollerini ele geçirmek.
- Kudüs’ü ele geçirmek.
Gizli Anlaşmalar
- İstanbul Anlaşması – (İngiltere x Fransa x Rusya) – Boğazlar Rusya’ya bırakıldı.
- Londra Anlaşması – (İngiltere x Rusya x Fransa x İtalya) – İtalya taraf değiştirdi.
- Skyes-Pieot Anlaşması – (İngiltere x Fransa) – Ortadoğu paylaşıldı.
- Petrograd Protokolü – (İngiltere x Fransa x Rusya) – Doğu Anadolu Ruslara verildi.
- Mc Mohan Anlaşması – (Şerif Hüseyin x İngiltere) – Hicaz merkez olmak üzere Arabistan Devleti kurulacak.
- Saint Jean de Maurienne – (İngiltere x Fransa x İtalya) – Güneybatı Anadolu İtalya’ya verildi. -İzmir-
- Tüm bu gizli anlaşmaları Sovyet Rusya açığa çıkardı.
Wilson İlkeleri
- Yenen devletler yenilenlerden toprak ve savaş tazminatı almayacak. Manda ve himaye ortaya çıktı.
- Gizli anlaşmalar yapılmayacak.
- Polonya devleti kurulacak.
- Devletlerin kendi aralarındaki sorunların çözümü için uluslar arası bir teşkilat kurulacak. Birleşmiş Milletler. Cemiyet-i Akvam.
- Her millet kendi geleceğine kendisi karar verecek.
- Alsas-Loren Fransa’ya verilecek.
- Osmanlının içinde Türklerin çoğunlukta yaşadığı yerler Türklere azınlıkların nüfusu çoğunlukta olduğu yerler ise azınlıklara verilecektir.
1. Dünya Savaşının Sonuçları
- En karlı çıkan devletler İngiltere, Fransa ve Japonya iken en zararlı Almanya’dır.
- İmparatorluklar parçalanarak yerine yeni devletler kuruldu.
- Almanya İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Rusya İmparatorluğu ve Avusturya-Macaristan İmparatorlukları parçalandı.
- 10 milyona yakın insan savaş yüzünden öldü.
- Sivil savunma teşkilatları kurulamaya başlandı.
- İlk defa denizaltı ve tank kullanıldı. İlk defa kimyasal silah NFC kullanıldı.
- Yeni rejimler ortaya çıktı. Almanya’da Hitler Nazizim, İtalya’da Mussolini Faşizm, Sovyet Rusya’da Lenin Sosyalizm.
Bir önceki yazımız olan Mondros Ateşkes Anlaşması ve İlk İşgaller başlıklı makalemizde ilk işgaller, izmir'in işgali ve mondros ateşkes anlaşması hakkında bilgiler verilmektedir.
