1. İnönü ve 2. İnönü Savaşları- Sonuçları

I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921)

Çerkez Ethem olayı:

Düzenli ordu birliklerinin

 I. İnönü Zaferi (6 -10 Ocak 1921)

Çerkez Ethem olayı:
 
Düzenli ordu birliklerinin batı cephesinde başlattıkları ilk askeri etkinlik Yunanlılara karşı değil Çerkez Ethem’e karşı oldu.

Ulusal ordu kurulmaya başlayınca Çerkez Ethem bundan hoşlanmadı. Ona göre kendisininki hareketli oynak birlikler geniş yetkilere sahip olmalı hem savaşmalı hem de bulundukları yöreleri yönetmeliydi. Kardeşleriyle beraber TBMM Hükümetini kötülemeye, yurdun kurtarılamayacağını açıkça belirtmeye başladı. Üzerindeki komutanları dinlemiyor, başına buyruk hareket ediyordu.
27 Aralık 1920’de Çerkez Ethem Kütahya yöresinde TBMM hükümetine karşı ayaklandı. Ordu Ethem kuvvetlerinin üzerine yürüyerek 29 Aralık günü Kütahya’ya girdi. Gediz’e çekilen Ethem ve kardeşleri 5 Ocak 1921’de Yunanlılara sığındı.

 Yunanlılar I.İnönü Savaşıyla

1-TBMM Hükümeti ordusunun güçlenmesini ortadan kaldırmak

2-Eskişehir’i ele geçirip karargah olarak kullanmak

3-Çerkez Ethem’e yardım etmek

4-Yunan ordusun gücünü İtilaf devletlerine göstererek yardımlarını sağlamak
istiyorlardı.

Batı cephesi komutanı İsmet Paşa emrindeki Türk kuvvetleri İnönü’de yapılan savunma savaşı sonucunda başarılı oldu. Yunanlılar geri çekildi.

Sonuçları:

1-Düzenli ordunun Batı cephesindeki ilk başarısıdır.

2-Bu savaş, ulusal kurtuluş heyecanını kamçılamış ulusun tek amaç etrafında birleşmesine yardımcı olmuştur.

3-Düzenli orduya duyulan güveni artırmış, orduya katılım hızlanmıştır.

4-Yenilen Yunan ordusu Eskişehir’den çekilmek zorunda kalmıştır.

5-Anlaşma devletleri arasındaki anlaşmazlık su yüzüne çıkmıştır.
 
 Siyasal sonuçları:

6-Londra konferansı toplanmıştır. Konferansa Osmanlı hükümeti ile TBMM Hükümeti de çağırıldı. Anlaşma devletleri, iki hükümet arasında rekabet yaratmak, bölücülük yapmak istiyorlardı.
Konferansta sunulan ortak öneri, Sevr Barışının biraz değiştirilmiş biçimiydi, kabul edilemezdi.
Sevr Barışının bazı hükümlerinin tartışma konusu yapılabilmesi ve şimdiye kadar Anadolu’yu tanımayan batılı devletlerin barış kurulumuzu kabul etmeye razı olmaları önemlidir.

7-Doğu cephesinde kazanılan zafer Moskova Antlaşması görüşmelerine yol açmıştır. I.İnönü başarısı Rusların o güne kadar izledikleri ihtiyatlı siyasetten vazgeçerek 16 Mart 1921’de Moskova Antlaşmasını imzalamasına neden oldu.

Moskova antlaşmasına göre:

– Rusya Sevr Barışını tanımıyor

– TBMM hükümetine her türlü yardım ve destek sağlamayı yükümleniyordu.
Not: I.İnönü zaferi, TBMM’nin dünyaya açılmasını sağlamıştır.

YENİ DEVLETİN İLK ANAYASASI (TEŞKİLAT-I ESASİYE)

1920 yılı sonlarında hazırlanmaya başlanan Anayasa I.İnönü zaferinden sonra tamamlanarak 20 Ocak 1921’de yürürlüğe girdi.

1-Ulusal egemenliği pekiştirmektedir.

2-Yönetim esasını güçlerbirliği ilkesinde bulunmaktadır. Yürütme, yasama ve yargı yetkisi TBMM’de toplanmıştır.

3-Yeni bir devletin kuruluşunu hukuki ve siyasi yönden belgelemiştir. Bir geçiş dönemi ve uyum anayasasıdır.

4-Başkansız bir Cumhuriyet yönetiminin kurulmasını sağlamış, ulusal birliği bozmamak ve kamuoyunun hazır olmaması nedeniyle devletin yönetim biçimini belirtmemiştir. Demokratik ve ihtilalci bir karaktere sahiptir.

5-Devletin resmi dinini belirmemiştir.

Not: Birinci TBMM’nin dayandığı ulusal egemenlik ilkesiyle Kanun-i Esasi çeliştiği için, Birinci TBMM’nin varlığını yasal hale getirmek ve yeni devletin dayandığı temel ilkeleri belirlemek amacıyla Teşkilat-ı Esasi ilan edilmiştir.

AFGANİSTAN ANTLAŞMASI (1 Mart 1921)

Bir dostluk antlaşmasıdır.

LONDRA KONFERANSI  (23 Şubat-12 Mart 1921)

Toplanma nedeni: I.İnönü Savaşından sonra aralarında anlaşmazlıklar başlayan İtilaf devletlerinin Fransa ve İtalya’nın baskısıyla Londra’da biraraya gelerek Sevr Barışının koşullarını biraz hafifleterek Türk halkına kabul ettirmek

TBMM’nin konferansa katılma nedenleri:

1-Anlaşma devletlerince yapılan “Türkler barış görüşmelerine katılmayarak savaşı sürdürüyorlar” propagandasını çürütmek

2-TBMM’nin ve Türk ulusunun haklı davasını Dünya kamuoyuna duyurmak ve Türk ulusunun yasal temsilcisinin TBMM olduğunu göstererek, hukuksal varlığını kanıtlamak

Önemi:

Türk ulusunun haklı davası dünya kamuoyuna duyurulmuş, İtilaf devletleri TBMM’nin varlığını ilk kez tanımışlardır.

MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 Mart 1921)

Önemi:

1-Osmanlı Devleti ve Çarlık Rusya’sının sona erdiği belgelenmiştir.

2-Misak-ı Milli sınırlarımız Sovyet Rusya tarafından kabul edilmiştir.

3-İlk büyük bir devlet TBMM’yi ve onun kurduğu düzeni tanımıştır.

4-TBMM ile Sovyet Rusya ilk siyasi ilişkilerini kurmuş ve İtilaf devletlerine karşı güç birliği sağlanmıştır.

Not: 12 Mart 1921’de İstiklal Marşı kabul edilmiştir.

 II. İnönü Zaferi (23 Mart-1 Nisan 1921)

23 Mart’ta eskisinden daha güçlü Yunan birlikleri İnönü-Afyon yörelerine saldırıya geçtiler. Kanlı çarpışmalar sonucunda Yunanlılar gene ilerleyemediler.

Sonuçları:

1-Batı cephesi komutanı İsmet Paşa komutasındaki Türk ordusu karşısındaki Yunan ordusu yenilerek Afyon Bozöyük çizgisinin gerisine çekildi.

2-Türk ordusunun morali yükseldi.

3-İsmet Paşa generalliğe getirildi.

4-İtalya kuvvetlerini Anadolu’dan çekme kararı aldı.

Not:  Türk ordusu geriye çekilen Yunanlıları dağıtabilmek için 15 Nisan’a kadar, özellikle Aslıhanlar ve Dumlupınar yörelerinde çarpıştılarsa da I. ve II. İnönü savaşlarında güçsüz düştüğü için amacına ulaşamadı.