1.TBMM’ye Karşı İsyanların Nedenleri

Ayaklanmaların Nedenleri:

1) İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerinin kışkırtmaları.
2) Bazı Kuva-i Milliyecilerin düzenli orduya katılmak istememeleri ve TBMM otoritesini tanımamaları (Çerkez Ethem ve Ali Yörük Efe)
3) Azınlıkların bağımsızlık düşünceleri ile ayaklanmaları. TBMM ye karşı çıkan isyanların nedenleri ve sonuçları

TBMM’nin Ayaklanmalara Karşı Aldığı Önlemler

1) Ankara Müftüsü milli mücadeleyi destekleyen bir fetva yayımladı.
2) istanbul ile her türlü haberleşme kesildi.
3) Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı. Bu kanunla isyan edenler cezalandırıldı.
4) İstiklal Mahkemeleri kuruldu. TBMM ye karşı çıkan isyanların nedenleri ve sonuçları

İstanbul Hükümeti Tarafından Doğrudan Çıkarılan Ayaklanmalar:
Bu ayaklanmaların bazı nedenleri şunlardır:

İngilizlerin, Boğazları daha fazla elde tutmak istemesi,
TBMM’yi yok etmek,
Kuvay-i Milliye güçlerini dağıtmak,
İstanbul Şeyhülislamı Dürrizade Abdullah Efendi‘nin Milli Mücadele karşıtı fetvası.
Ahmet Anzavur Ayaklanması:
Bu isyan ordudan atılmış eski bir subay olan Ahmet Anzavur tarafından İngilizlerin desteği ile Balıkesir ve çevresinde çıkarılmıştır.

Bu isyan TBMM açılmadan önce çıkarılmıştır. Milli Mücadele’ye karşı bölgede çerkezler kışkırtılmıştır.
İsyan önce Çerkez Ethem kuvvetleri (Kuvay-i Seyyare) tarafından bastırılsa da daha sonra tekrar çıkmıştır.
Ahmet Anzavur İsyanı kesin olarak ise Ali Fuat Cebesoy tarafından bastırılmıştır.
Kuvay-i İnzibatiye (Halifelik Ordusu) Ayaklanması:
Bu isyan Damat Ferit tarafından İzmit çevresinde çıkarılmıştır.
Halifelik Ordusu denilen isyancı birliğini Süleyman Şefik İngilizlerin istek ve desteği ile hazırladı. Birliğin oluşturulmasında genellikle Enver Paşa’nın ordudan tasfiye ettiği eski subaylar kullanıldı.
İsyanın bastırılması sonucunda Kuvay-İ İnzibatiye birliğinin çoğu Milli Mücadele saflarına geçti
28 Nisan 1920’de Anadolu’da, padişah adına, asayiş sağlamak için Anadolu Fevkalade Müfettişliği kurulmuştur.

İstanbul Hükümeti İle İtilaf Devletleri’nin Ortaklaşa Çıkardıkları Ayaklanmalar:
Bu ayaklanmaların bazı nedenleri şunlardır:

TBMM’yi yok etmek,
Halkın dini duygularını istismar etmek,
Anadolu’daki bazı ailelerin bölgelerindeki otoritelerini kaybetmek istememesi,
Bu ayaklanmalardan bazıları ise şunlardır:

Bozkır-Zeynelabidin İsyanı: Padişah taraftarı bir isyandır. Konya çevresinde çıkmıştır.
Bolu-Düzce Ayaklanması: Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır.
Çapanoğulları İsyanı: Yozgat, Çorum ve Tokat‘ta etkili olmuştur. Bölgedeki Aleviler kullanılmak istenmiştir. Çerkez Ethem tarafından bastırılmıştır.

Delibaş Mehmet-Konya İsyanı: Halifelik taraftarı bir isyandır. Isparta ve Konya‘da etkili olmuştur. İsyanın çıkarılmasında İngiliz, Fransız, İtalyan ve Yunanlılar etkili olmuştur. Milli kuvvetler karşısında tutunamayan Delibaş Mehmet önce Fransızlara sonra Yunanlılara sığınmıştır.

Cemil Çeto İsyanı: Kürtçü bir isyandır.
Milli Aşireti İsyanı: Bu isyanda Kürtçü bir isyan olup Fransızlardan destek alınmıştır.
Koçgiri İsyanı: Kürtçü bir isyan olup Kemah ve Divriği‘de etkili olmuştur. Bu isyanı II. İnönü Savaşı döneminde kurulmuş olan merkez ordusu bastırmıştır.
Ali Batı İsyanı: Diyarbakır‘da etkili olan Kürtçü bir isyandır. Ali Batı çatışma esnasında öldürülmüştür.
Çopur Musa İsyanı: Bu isyan Afyon‘da çıkmıştır. İsyanın çıkmasında Yunanlılar’ın kışkırtmaları etkili olmuştur. İsyan Refet Bele tarafından bastırılmıştır.

Eskiden Kuvay-i Milliyeci Olup Da Sonradan Ayaklananlar:
Bu ayaklanmaların bazı nedenleri şunlardır:

TBMM’yi yok etmek,
Düzenli orduya katılmamak.
Çerkez Ethem İsyanı:
Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler veren ve isyanların bastırılmasında büyük katkıları olan Çerkez Ethem düzenli ordunun emrine girmeyerek isyan etmiştir.

Çerkez Ethem düzenli orduya karşı girdiği mücadelede başarılı olamayınca; 5 Ocak 1921’de Yunanlılara sığınmış; Çerkez Ethem’e bağlı birlikler ise 20 Ocak 1921’de düzenli ordunun emrine girmiştir.

Demirci Mehmet Efe İsyanı:
Yunanlılara karşı başarılı mücadeleler vermiş olan Mehmet Efe, düzenli ordu kurulurken ilk günlerde düzenli ordunun emrine girmek istememiş ve isyan etmiştir.
Daha sonra Demirci Mehmet Efe ikna edildi ve efeleriyle birlikte düzenli ordunun emrine alınmıştır.
Bu isyanlar, I. İnönü Zaferi’nin kazanılmasının ardından 20 Ocak 1921’de kesin olarak bastırılmıştır.

Azınlıkların Çıkardıkları Ayaklanmalar:
Bu ayaklanmaların bazı nedenleri şunlardır:

TBMM’yi yok etmek,
Anadolu içinde devlet kurmak,
Türk milletini yıldırarak bölgeden kaçırmak,
İşlerini kolaylaştırma düşüncesi ile işgallere zemin hazırlamak,
İşgalcilerin kışkırtmaları.

Osmanlı Devleti’nin iyice zayıflamasına paralel olarak Ermeniler Doğu Anadolu’da, Rumlar da Doğu Karadeniz’de bağımsız bir devlet kurabilmek amacıyla ayaklandılar. Ermeni isyanları Gümrü ve Ankara Antlaşmaları ile bitirilirken; Karadeniz’deki Rum isyanları Şubat 1923’e kadar devam etti.

Batı Anadolu’da ise işgalci Yunan ordusundan aldıkları destekle isyan etmiş olan Rumların bu isyanları Büyük Taarruz sonucunda sona ermiştir.