Erikson’un Psikososyal Gelişim Kuramı Hakkında Bilgiler

Erikson, Freud’un öğrencisidir.
Psikososyal gelişim kuramını ortaya atmıştır.
Kişiliğin oluşumunda biyolojik etmenler yanında toplumsal etmenlerin de önemli olduğunu vurgulamıştır.
Davranışların şekillenmesinde içinde yaşanılan kültürde önemlidir.

• Erikson, Freud’un öğrencisidir.
• Psikososyal gelişim kuramını ortaya atmıştır.
• Kişiliğin oluşumunda biyolojik etmenler yanında toplumsal etmenlerin de önemli olduğunu vurgulamıştır.
• Davranışların şekillenmesinde içinde yaşanılan kültürde önemlidir.
• Genel olarak psikanalitik kuramı benimsemiş, ancak bazı noktalardan eleştirmiştir.
• Freud’dan farklı olarak yetişkinlik ve yaşlılık dönemlerini de ele almıştır.
• İnsan gelişiminde kültürel, sosyal ve çevresel etkenlerin önemini vurgulamış.
• Freud’un kişilik gelişimi konusundaki determinist yaklaşımına karşı çıkmış.
   

ERIKSON’UN TEMEL DÜŞÜNCELERİ:

• Her insanın temel ihtiyaçları aynıdır.
• Benlik ya da egonun gelişimi temel ihtiyaçların karşılanmasıyla olur.
• Psikososyal gelişim dönemler halinde gerçekleşir.
• Her dönem gelişim için bir kriz veya psikososyal problemle nitelenir.
• Farklı dönemler bireyin güdülenmesinde farklılıklar oluşturur.
• İnsan gelişimini 8 döneme ayırır.
• Her dönemde aşılması gereken psikososyal krizler vardır.
• Bir dönem kendinden sonrakileri etkiler.
• Aşılamayan krizler gelişimi geriletebilir.
• Çok yaygın kabul görmüştür, ancak bir o kadar da eleştirilmiştir.
• En önemli eleştiri kişisel ve öznel yorumlara dayalı olmasıdır.

ERIKSON’UN DÜŞÜNCELERİNE  ELEŞTRİLER:

• Bazı kadın araştırmacılar erkeklere göre geliştirildiğini söylemişlerdir.
• Bir dönemden diğer döneme nasıl geçildiği açık değildir.
• Kimlik bunalımı bütün bireylere genellenemez.

1. TEMEL GÜVENE KARŞI GÜVENSİZLİK

• 0-16 aylar arasını kapsar.
• Bebekler etraflarındaki dünyanın güvenilirliğini değerlendirirler.
• Güven, başkalarının güvenilir ve tutarlı olduğunu bilme duygusudur.
• Temel ihtiyaçların karşılanması önem kazanır.
• Annenin ve babanın çocukta oluşturduğu intiba önemlidir.
• Güven oluşmazsa, ileride çekingen, kendine güvensiz kişiler olabilirler.

2. ÖZERKLİĞE KARŞI KUŞKU VE UTANÇ

• 18 ay-3 yaş arası dönemi kapsar.
• Kendine güven duygusu ve kendi işini yapma önemli
• İşleri kendi başına yapma isteği belirir.
• Amaç yönelimli davranışlar ve sözel iletişim
• Kendi başına başarma güdüsü gelişir.
• Tuvalet eğitimi önem kazanır. Barışçı olunmalıdır.
• Cezalandırıcı ve utandırıcı tutumlar kuşku ve utanç duygularını geliştirir.
• Aşırı koruyuculuk ve cezalandırıcılık iyi değildir.

3. GİRİŞKENLİĞE KARŞI SUÇLULUK

• 3-6 yaş arası dönemi kapsar.
• Kendisinin ve çevresindekilerin rollerini kavrar.
• Yakın ilişkiler kurmaya çalışır.
• Cinsellikle ilgili merakını gidermeye çalışır.
• Motor beceriler geliştiği için sosyal ilişkiler gelişir.
• Merakı tatmin etmek için faaliyetlerde bulunurlar.
• Başarısız olurlarsa suçluluk duygusu geliştirirler.
• Engelleyici bir tutum içinde olmamak gerekir.
• Cesaretlendirme, başarı güdüsünü güçlendirme ve hatalara karşı anlayış gösterme önemlidir.

4. ÇALIŞKANLIĞA KARŞI AŞAĞILIK DUYGUSU

• 6-12 yaş arası dönemi kapsar.
• İlköğretim çağı olduğundan öğretmen tutumları da önemli.
• Başarılı olmak için çalışır ve takdir ve kabul edilmeyi bekler.
• Kabul edilmezse değersiz olduğuna inanır ve aşağılık duygusu geliştirir.
• Aşağılık duygusu çevreyle iletişimini olumsuz yönde etkiler.
• İlkokul öğretmenleri çok önemlidir.
• Çocukların yeteneklerinin ortaya çıkarılması ve desteklenmesi gerekir.
• Çalışkanlığı destekleyici bir tutum izlemek gerekir.

5. KİMLİK KAZANMAYA KARŞI ROL KARMAŞASI

• 12-18 yaş arası dönemi kapsar.
• Hormonlara bağlı olarak vücutta önemli değişikler olur.
• Ergenlik dönemini kapsar.
• Çocuk rollerinin yetişkin rollerine dönüşmesi beklenir.
• Birçok sorun ve krizin yaşandığı bir dönemdir.
• Bu dönem iyi geçirilmezse kimlik bunalımı ortaya çıkabilir.
• Ben kimim? Sorusuna cevap arandığı dönemdir.
• Kendini bulabilmek için ana baba etkisinden kurtulmaya çalışmakta ve onlarla çatışma eğilimindedir.

5. KİMLİK KAZANMAYA KARŞI ROL KARMAŞASI

• Başkalarının  kimliğine müracaat eder ve özdeşim kurar.
• Sorumluluk almaktan kaçarak çocuk gibi davranabilir veya taklit yoluyla beklenenin üzerinde davranışlar gösterebilir.
• Meslek seçimi, karşı cinse duyulan ilgi gibi konular öne çıkar.
• Bağımsız ve yeterli kişilik geliştirilmezse kimlik karmaşası ortaya çıkar.
• Ergenlik egosantrizmi ortaya çıkabilir.
• Kimlik bunalımı oluşunca kimlik aramaya ara verilebilir. Buna psikososyal moratoryum denir.

6. YAKINLIĞA KARŞI UZAKLIK

• Kimlik kazanılmıştır.
• Çevresindekilerle yakın ilişkiler kurmaya ve sorumluluk almaya başlar.
• Duygusal yapıdaki değişiklikler yerini durağanlığa bırakır.
• Eş seçimi önem kazanır.
• Gerçek sevgiye ve paylaşmaya dayalı bir evlilik yapma isteği doğar.
• Kişiliğine uygun mesleği seçme önemlidir.
• Yakın arkadaşlık, eş seçimi ve meslek seçimi konusunda başarısız olanlarda yalnızlık duygusu oluşur.

7. ÜRETKENLİĞE KARŞI DURGUNLUK

• Orta yaşları kapsar.
• Yaratıcılık, neslini devam ettirme ve fikir üretme önem kazanır.
• Kişi ailesine karşı olduğu gibi topluma karşıda sorumluluklarını yerine getirmek ister.
• Üreticilikten yoksun kişiler yalnızlaşırlar.
• Yalıtılmışlık hissi oluşabilir.
• Üretken olmamak durgunluğa ve kişiliğin yoksullaşmasına yol açar.

8. BENLİK BÜTÜNLÜĞÜNE KARŞI UMUTSUZLUK

• Yaşlılık dönemini kapsar.
• Birey hayatının muhasebesini yapar.
• İyi ve üretken olduğu kanısına varırsa benlik bütünlüğüne ulaşır.
• Verimsiz bir hayat geçirenler ölüm korkusu yaşar.