Fiil Çatısı- Nesnelerine Göre Fiiller

Nesnelerine Göre Fiiller
Geçişli Fiiller
Nesne alan, yükleme sorulan “ne, neyi, kimi” sorularına cevap veren fiillerdir.
™İpucu : Bir fiilin başına “onu” sözcüğünü getirip okuyabiliyorsak, o fiil nesne alabiliyordur, geçişlidir.
Annemi çok seviyorum.

Nesnelerine Göre Fiiller

Geçişli Fiiller

Nesne alan, yükleme sorulan “ne, neyi, kimi” sorularına cevap veren fiillerdir.
™İpucu : Bir fiilin başına “onu” sözcüğünü getirip okuyabiliyorsak, o fiil nesne alabiliyordur, geçişlidir.
Annemi çok seviyorum. / Bu haberi gazetede okumuştum. Görmek / saklamak / bağlamak

Geçişsiz Fiiller

Nesne alamayan fiiller geçişsizdir. Bu fiiller “onu” sözcüğüyle okunamaz.
Çok sevdiği kedisi kayboldu. / Küçük çocuk durmadan ağlıyordu.
Beklediğimiz haber nihayet geldi. / uyumak / gülmek / oturmak

Oldurgan Fiiller

Geçişsiz fiillerin “-()r, -t, -tir” eklerini alarak geçişli duruma gelmesine oldurgan fiil denir.
Bütün gün ağladı. (geçişsiz) Anlattıklarıyla hepimizi ağlattı. (oldurgan)
İnsanlar gülüyor. (geçişsiz) İnsanları güldürdü. (oldurgan)

Ettirgen Fiiller

Geçişli eylemlere “-t, -()r, -tir” ekleri getirilerek bunların geçişlilik dereceleri arttırılır. Geçişlilik derecesi arttırılmış eylemlere ettirgen eylem denir. Ettirgen eylemlerin yüklem olduğu cümlelerde özne işi kendisi yapmaz, başkasına yaptırır.
Saçlarını kesti. (geçişli) Saçlarını kestirdi. (ettirgen)
Yemekten sonra su içti. (geçişli) Çocuğa su içirdi. (ettirgen)

Öznelerine Göre Fiiller

Etken Fiiller

Öznesi belli olan eylemler etkendir. Bir cümlede eylemin kim tarafından yapıldığı belli ise etken çatılı eylem denir. Cümlede gizli özne olsa da fiil etkendir.
Öğrenciler bayramda sınıflarını süslediler. (Ö.Y.) / Sıcakta kaldığı için çocuk terlemiş. (Ö.Y)

Bütün şiirlerini aynı kitapta topladı. (gizli özne: o)

Edilgen Fiiller

Öznesi belli olmayan eylemler edilgen çatılıdır. Gerçek özne almaz. Sözde özne alır. Edilgen çatılı fiiller “-l, –n” çatı eklerini alır.
Hırsızlar sonunda yakalandı. (S.Ö. Y.) / Seyirciler taşkınlık yapmamaları için uyarıldı. (S.Ö. Y.)

Dönüşlü Fiiller

Öznenin yaptığı iş kendi üzerine dönüyorsa, özne işi hem yapıyor hem de yaptığı işten etkileniyorsa bu tür fiillere dönüşlü fiil denir. Fiil “-n, -ı” eklerinden birini alır.
Bizi görünce sevindi. / Düğüne giderken aynanın karşısında süslendi.
Oğlunun ölümüne kadın çok üzüldü. / giyindi / hazırlandı

İşteş Fiiller

Anlatılan işin birden fazla özne tarafından, birlikte veya karşılıklı yapıldığını gösteren fiillere işteş fiil denir. İşteş eylemler etken eylemlerden “-()ş” ekiyle türetilir.
Uzun süre bakıştılar. (karşılıklı)
Bu konuyu uzun süre tartıştılar. (karşılıklı)
Akşam kendi aramızda dertleştik, ağlaştık, gülüştük. (Birlikte)
™