İstiklal Mahkemeleri Neden Kuruldu?

İstiklal Mahkemeleri Nedir?

İstiklal Mahkemeleri, Kurtuluş Savaşı döneminde açılmıştır. Bu dönemde ülkede büyük bir kaos hüküm sürmektedir. Ülkede asayiş sağlanamamış, düzen korunamamış ve Yunan Ordusu ilerleyişi ile moraller iyiden iyiye bozulmuştu. Bu mahkemelerin kuruluş amacı savaştan kaçan asker kaçaklarını, hükümet karşıtı ayaklanmalar çıkartanları, bu ayaklanmalara katılanları, casusları, bozguncuların önüne geçmektir. Ayrıca Türkiye Büyük Millet Meclisi aleyhine propaganda yapanları, düşman ülkeler ve İstanbul Hükümeti ile iş birliği yapanları ve düzenli ordu kurulmasını engellemeye çalışan bir takım gerici gruplar gibi grupların önüne geçmek de bu mahkemelerin kuruluş amaçları arasındadır.

İstiklal Mahkemeleri Neden Kuruldu?

Bu çalışmalar içerisinde bu mahkemelerin açılması ile ayaklanma ve casusluk olayları kontrol altına alındı. Yasal olarak suçlar verilmeye başlandı. İşlenen suça bağlı olarak idama varılan cezalar veriliyordu ki Mustafa Kemal Paşa ülkenin kurtuluşu sağlandığında ve işler belirli bir düzene oturtulduğunda fazlaca artan idam cezalarının basitçe uygulanmasına şiddetle karşı çıktı. Bir yasa çıkartarak bu cezaların fazla uygulanması ileride daha kötü sonuçlar ortaya çıkarmaması adına yürürlükten kaldırdı.

18 Ağustos 1920 tarihinde Mustafa Necati Bey ve Tevfik Rüştü Bey, “Telkin ve Tedhiş Kanunu” adlı bir yasa tasarısını Meclis ile paylaştı. Bu yasa tasarısının 3, 4 ve 5. maddelerince büyük suçlar işleyen suçlular hakkında ağır cezalar içeren bir bölüm vardı ki bu cezalar Meclis tarafından fazla ağır bulunması gerekçesiyle reddedildi. Tevfik Rüştü Bey, bu durum sonrası Mustafa Kemal Paşa’ya İhtilal Mahkemeleri kurulması konusunda bir öneride bulundu. Mustafa Kemal Paşa bu öneriyi uygun buldu ve meclis ile paylaştı. Daha sonrasında bu mahkemelerin adının İstiklal Mahkemeleri olması kararlaştırıldı. Her türlü vatan hainlerinin yargılanması için İstiklal Mahkemeleri 6 Nisan 1920’de kuruldu.

İstiklal Mahkemeleri Önemi

İstiklal Mahkemeleri’nin bu kadar sert cezalar uygulamasına rağmen asıl amacı insanların canına kıymak değil, cephede ve cephe gerisindeki asayişi sağlamaktır. Ayrıca asker kaçakçılığının büyük bir bölümünün önüne geçmek olmuştur. Asker ailelerine çok büyük önem veriliyor, asker ailelerine herhangi bir hırsızlık, tecavüz, saldırı ve benzeri davranışta bulunan herhangi bir birey idam ediliyordu. Asker kaçaklarına teslim olması için yaklaşık on beş gün gibi bir süre ki eğer firari uzakta ise yaklaşık kırk gün gibi bir süre bile tanınıyordu. Birinci İnönü Savaşı süresince ve Çerkez Ethem İsyanı süresince İstiklal Mahkemeleri cephede başarılar elde edilmesinde çok büyük roller oynayarak savaşın neticesini değiştirecek kadar önemli kararlar aldı. Savaş döneminde Mustafa Kemal Paşa tarafından İstiklal Mahkemeleri’nin sayısının arttırılması planlandı. Ancak savaş döneminde sona doğru yaklaşılması ve modern hukuk kurallarının uygulanması gerektiği düşünülerek bu mahkemelerin sayısının arttırılmaması ve kapatılması uygun görüldü.