Mondros Ateşkes Antlaşması Hakkında Bilinmesi Gerekenler

Osmanlı’nın Ateşkes’i İmzalama Sebepleri:
1. Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi
2. Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması
3. Wilson Prensiplerinden cesaret alınması
4. Güney cephelerinin ç Osmanlı’nın Ateşkes’i İmzalama Sebepleri:
1. Bulgaristan’ın savaştan çekilmesi sonucunda Osmanlı ile Almanya’nın kara bağlantısının kesilmesi
2. Osmanlı’nın savaşacak gücünün kalmaması
3. Wilson Prensiplerinden cesaret alınması
4. Güney cephelerinin çökmesi
5. Savaş taraftarı olan İttihat ve Terakki Partisi liderlerinin (Cemal Paşa, Enver Paşa, Talat Paşa)  ülkeyi terk etmesi sonucunda başa barış isteyen Hürriyet ve İtilaf Fırkası’nın gelmesi.
Mondros Ateşkes Antlaşması, 30 Ekim 1918’de Osmanlı adına Bahriye Nazırı Rauf Orbay ile İtilaf Devletleri adına İngiliz Amirali Calthrope arasında Limni adasının Mondros limanında Agamemnon zırhlısında imzalanmıştır.

Ateşkes Antlaşması’nın Şartları
(Tümü 25 maddedir):
1. Anlaşma devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıktığında istedikleri stratejik bir bölgeyi işgal edebilecektir. (7. madde)
Açıklamalar:
•  Mütarekenin en önemli maddesi 7. maddedir.
•  Bu madde itilaf devletlerinin Anadolu’da yaptıkları işgallerin hukuki dayanağı olmuştur.
•  İtilaf Devletleri bu maddeyi ateşkese koyarak Wilson ilkelerine ters düşmekten kurtulmuşlardır.
•  Bu madde Osmanlı ülkesini işgale açık hale getirip ülke bütünlüğünü bozmuştur.
2. Doğu Anadolu’da altı ilde (vilayat-i sitte: Erzurum, Van, Elazığ, Sivas, Bitlis, Diyarbakır)bir karışıklık çıktığında itilaf devletleri bu illerin herhangi birini işgal edebilecektir. (24. madde)
Açıklama: Bu madde anlaşma devletlerinin Doğu Anadolu’da bağımsız bir Ermeni Devleti kurma projelerinin en önemli göstergesidir.
3. Sınırların korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışındaki Osmanlı orduları terhis edilecek; ayrıca orduya ait cephane, taşıtlar ve donanma anlaşma devletlerine bırakılacaktır.
Açıklama: Böylece Osmanlı Devleti yapılacak işgaller karşısında savunmasız hale getirilmeye çalışılmıştır. Bu madde Anadolu’nun işgal edileceğini gösterir.
4. İran ve Kafkasya’daki Osmanlı birlikleri geri çekilecek. Kuzey Afrika ve Ortadoğu’da bulunan Osmanlı askerî birlikleri en yakın itilaf devletine teslim olacaktır.
5. Ermenilerle itilaf devletlerinden alınan esirler serbest bırakılacak; Türk esirler itilaf devletlerinin denetiminde kalacaktır.
Açıklama: Bu durum devletlerin eşitliği ilkesine aykırıdır.
6. Haberleşme ve ulaşıma ait bütün araç ve gereçler anlaşma devletinin denetiminde bırakılacaktır.
Açıklamalar:
•  Böylece, işgalci devletlere karşı topyekûn bir mücadelenin Türkler tarafından başlatılması engellenmeye çalışılmıştır.
•  Bu durum bölgesel direniş hareketlerinin vatanın bütününe yönelik hale getirilmesini kısa bir için de olsa geciktirmiştir.
•  Bu madde işgallerin başlayacağını gösterir.
7. Limanlar, Toros tünelleri, tersaneler ve demir yolları anlaşma devletlerine bırakılacak
8. Anlaşma devletleri akaryakıt ve kömür ihtiyaçlarını Osmanlı Devleti’nden karşılayacak ve bu maddeler ihraç edilmeyecektir.
Açıklama: Anlaşma devletleri bu tür maddelerle Osmanlı Devleti’nin ekonomik bağımsızlığını ortadan kaldırmış ve Osmanlı’yı ekonomik bakımdan kendilerine bağımlı hale getirmeye çalışmışlardır.
9. Boğazlar İtilaf Devletleri’nin işgalinde olacaktır.
Açıklama: Bu madde Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliğini sona erdirdiği gibi; İstanbul’u güvenliksiz hale getirdi ve Anadolu ile Rumeli’nin bağlantısını kesti.
10. Batum işgal edilecektir.
Açıklama: İngiltere bu madde ile Kafkasya’yı işgal ederek Osmanlı ile Rusya’nın bağlantılarını kesmek iste-miştir.
11. Osmanlı ittifak grubu ile ilişkilerini kesecektir.

Mondros Ateşkes Antlaşması’nın Önemi:
1. Osmanlı Devleti İtilaf devletlerine teslim olmuştur.
2. Osmanlı Devleti fiilen sona ermiştir.
3. Gizli antlaşmaların uygulama safhası başlamıştır.
4. Milli cemiyetler kurulmuştur.
5. Mütarekeyi imzalayan Rauf Orbay gözden düşmüştür.
Açıklamalar:
•  Mütarekenin imzalandığı tarihte Mustafa Kemal, Suriye’dedir.
•  Gizli antlaşmaların var olması mütarekenin ağır şartlar taşımasında etkili oldu.
Ateşkes Antlaşması’nın Osmanlı Devleti’ne Etkileri
•  Ateşkes’in imzalanmasının ardından İtilaf Devletleri, 7. maddeyi bahane ederek, Osmanlı topraklarını işgal etmeye başladılar.

Ateşkes Antlaşması’ndan
19 Mayıs 1919’a Kadar Meydana Gelen Önemli Olaylar
•  İtilaf Devletleri, antlaşma şartlarına uymayarak 7. maddeyi istedikleri gibi yorumlamışlar ve yurdumuzu işgale başladılar.
•  Bu işgaller, Birinci Dünya Savaşı sırasında imzalanan gizli paylaşım antlaşmalarının uygulamasından başka bir şey değildi.

İşgaller

İngiliz İşgalleri:
•  İngilizler, 3 Kasım 1918’de Musul’a, 9 Kasım 1918’de İskenderun’a girdi.
•  1919 başlarında da, Urfa, Antep ve Maraş’ı işgal ettiler.
•  Zamanla, Samsun ve Merzifon da işgal edildi.

Fransız İşgalleri:
•  Fransızlar, Adana ve çevresini işgal ederek buradaki Ermenileri harekete geçirdiler.

İtalyan İşgalleri:
•  İtalyanlar, Konya, Antalya, Söke, Kuşadası, Bodrum ve Marmaris’i işgal ettiler.
•  3 Kasım 1918’de İtilaf donanması, İstanbul’u işgal etti.
•  İtilaf kuvvetleri, Mondros Ateşkes Antlaşması’nı uygulaması konusunda Osmanlı Devleti’ne baskı yapmaya başladılar.
•  Bu işgaller karşısında Türk milleti, vatanını ve bağımsızlığını korumak amacıyla mücadele kararı aldı.

İşgallere Karşı Neler Yapıldı?
•  Mitinglerle Türk milletinin haklı davası dünya kamuoyuna duyurmaya çalışıldı.
•  Yurdun dört bir yanında teşkilatlanarak, silahlı güçler oluşturulmaya başlandı.

Osmanlı Devleti’ni Paylaşma Tasarıları
Birinci Dünya Savaşı’nın devam ettiği yıllarda İtilaf Devletleri, aralarında yaptıkları gizli antlaşmalarla Osmanlı topraklarını paylaştılar.

Gizli Antlaşmalar

Gizli Antlaşmaların Yapılma Sebepleri:
1.Şark meselesi (Osmanlı ülkesini paylaşma meselesi)’ni halletmek.   
2.İtilaf bloğunun birlik ve istikrarını sağlamak
3.Savaştan sonra Osmanlı’yı paylaşma konusunda anlaşmazlığa düşmemek
4.İtalya’yı İtilaf bloğuna katmak.
5.Rusya’yı İtilaf bloğunda tutmak

Gizli Antlaşmalar:

1.Boğazlar Antlaşması (Mart-Nisan 1915)
Çanakkale Savaşı esnasında Rusya boğazlar konusunda tedirginleşince; İngiltere, Fransa ve Rusya arasında imzalanan antlaşma ile boğazlar ve çevresi Rusya’ya bırakılmıştır.

Antlaşmanın Önemi:
1. Rusya’nın Almanya tarafına geçmesi önlendi
2. Gizli antlaşmalar başladı
3. İngiltere ve Fransa ilk defa Rusya’nın boğazlar konusundaki isteklerini kabul etti.
Not: Rus Çarlığı yıkıldıktan sonra; tekrar yapılan gizli antlaşmalar sonucunda boğazlar bölgesinin yönetiminin İtilafların ortak kontrolünde olmasına karar verildi.

2. Londra Antlaşması (26 Nisan 1915)
Bu antlaşma İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalandı.
İtalya’ya On İki Ada ve Antalya bırakıldığı gibi; İtalya’ya, Osmanlı’nın Libya üzerindeki halifelik haklarının da kaldırılacağı vaat edildi. Bu antlaşma sonucunda İtalya İtilaf Grubu’na geçti.

3. Sykes-Picot Antlaşması (1916)
Bu antlaşma, İngiltere ile Fransa arasında imzalanmıştır.
1. Musul hariç, Irak İngiltere’ye bırakıldı
2. Adana, Antakya, Lübnan ve Suriye kıyıları Fransa’ya bırakıldı.
3. Musul, Ürdün ve Suriye’nin bir kısmında Arap krallığının kurulması ve bu devletin Fransa ile İngiltere’nin ortak denetiminde olması kararlaştırıldı.
4. Filistin’de, Rusya, İngiltere, Fransa, İtalya ve Şerif Hüseyin tarafından kararlaştırılarak, uluslararası bir yönetimin kurulması kararlaştırıldı.
5. Hicaz’ın serbest bölge olması kararlaştırıldı.
Önemi:
1. Arap bölgeleri (Orta Doğu) paylaşıldı

4. Petrograt Protokolü
Bu antlaşma Rusya, Fransa ve İngiltere arasında imzalandı. Rusya’ya,  İngiltere ve Fransa’nın Orta Doğu çıkarlarını kabul etmesine karşılık boğazlar bölgesine ek olarak Trabzon’a kadar Doğu Karadeniz, Erzurum, Van ve Bitlis verildi.

5. Mc Mahon Antlaşması (1916)
İngiltere’nin Mısır valisi ile Şerif Hüseyin arasında imzalanmıştır. Şerif Hüseyin’e bağımsız bir Arap devleti vaat edilmiştir. Arapları Osmanlı’ya karşı savaştırmak isteyen İngilizler bu tür gizli antlaşmalarla amaçlarına ulaşmıştır.

6. Saint Jean de Maurienne Antlaşması (19 Nisan 1917)
•  Bu antlaşma, İngiltere, Fransa ve İtalya arasında imzalanmıştır.           
•  Oniki Ada, Antalya, İzmir, Aydın ve Muğla İtalya’ya bırakılmıştır. İngiltere; İzmir’in İtalya’ya verilmesini Rusya istemeyeceğinden dolayı; bu antlaşmanın geçerli olabilmesini, Rusya’nın antlaşmayı imzalamasına bağlamıştır. Rusya kısa bir süre sonra savaştan çekildiği için bu antlaşma Rusya tarafından imzalanamamıştır.
•  Paris Konferansı’nda İzmir’i Yunanistan’a bırakmak isteyen İngiltere’ye İtalya karşı çıkınca; İngiltere Saint Jean de Maurıenne Antlaşması’nın geçersizliğini ileri sürmüştür.

Gizli Antlaşmaların Önemi:
1. İtilaf Devletleri aralarında çıkar birliği sağlamışlardır.
2. Savaş daha bitmeden, Osmanlı toprakları paylaşılmıştır.
3. Bu antlaşmalar, Mondros Mütarekesinin ağır şartlar taşımasında etkili olmuştur.
4. İtilaf Devletleri aralarındaki birlik ve bütünlüğü güçlendirmişlerdir.
5. Gizli antlaşmalar İtilaf devletlerinin zaferden emin olduğunu gösterir.

Gizli Antlaşmaların Özellikleri:
1. Şark meselesini halletmeye yöneliktirler
2. Osmanlı toprakları paylaşılmıştır.
3. İtilaf Devletleri çıkar birliği sağlamıştır.
4. Osmanlı’nın savaşa girmesinin bir sonucu olarak gündeme gelmiştir.

Açıklamalar:
•  Yunanistan gizli antlaşmalara katılmadığı halde; savaştan sonra toplanan Paris Konferansında İzmir ve civarını alarak Osmanlı’nın paylaşımına açıkça katılmıştır.
•  Rusya gizli antlaşmalara katıldığı halde; savaştan çekildiğinden dolayı; savaştan sonra Osmanlı’nın paylaşımına katılamamıştır.
•  İtalya gizli antlaşmalara katıldığı halde; savaştan sonra antlaşmalardan umduğunu bulamamış ki bu durum İtalya ile İngiltere ve Fransa’nın arasını açmıştır.
•  Gizli antlaşmaları dünyaya ilk defa Çarlık Rusyası’nı, İngiltere, Fransa ve İtalya’yı dünya kamuoyuna kötü göstermek isteyen Bolşevikler duyurmuştur.
•  Wilson İlkeleri, gizli antlaşmaları hukuken geçersiz saymıştır.
•  İngiltere ve Fransa, ABD ile çelişkiye düşmeden gizli antlaşmaları uygulayabilmek için, Paris Konferansı’nda mandater sistem düşüncesini ortaya attılar. Mondros Ateşkes Antlaşması’na 7 ve 24. maddeleri koydular. Azınlıkları Osmanlı’ya karşı kışkırttılar.
•  Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra başlayan işgaller, genelde, gizli antlaşmalar doğrultusunda oldu
•  Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine; Doğu Anadolu’da Ermeni Devleti kurulmasına; Ermenilerin koruyuculuğunun ABD’ye verilmesine ve Boğazlar üzerinde ortak yönetim kurulmasına karar verildi.
•  Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ile gizli antlaşmalar uygulamaya girdi.
•  İşgal güçleri gizli antlaşmaları daha rahat uygulayabilmek için Mondros Ateşkes Antlaşması’nı işlerini ko-laylaştıracak şekilde hazırladılar.