Mutlaka Bilinmesi Gereken Genel Kültür Notları

BİLİNMESİ GEREKENLER

Milli park kavramı ve uygulaması dünyada ilk kez, 1872 yılında ABD’de Yellowstone yöresinin millî park ilan edilmesiyle başlamıştır. Ülkemizde ilk millî park Yozgat Çamlığı’dır.

Türkiye sinema tarihinin ilk filmi ise belgesel niteliği taşıyan Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı adlı filmdir. İlk renkli filmi 1953’te Halıcı Kız adıyla Muhsin Ertuğrul çekti.

Uluslararası film festivallerinde ödül alan ilk Türk filmi 1964 yılında Berlin Film Festivali’nde Altın Ayı Ödülü’nü kazanan Susuz Yaz filmi¬dir. Necati Cumalı’nın yazdığı hikâyeyi Metin Erksan beyaz perdeye taşımıştır.

Millî güreşçi Yaşar Erkan, Türkiye Cumhuriyeti’nin olimpiyatlarda aldığı ilk altın madalyayı kazanan sporcudur. 1936 Yaz Olimpiyatları’nda Atın Madalya kazanmıştır. Atatürk telgrafta “Kendin küçüksün; ama memleket için önemli bir iş yaptın. Artık adın Türk spor tarihine geçti. Çok yaşa!” demiştir.

Türkiye’nin ilk metrosu İstanbul’da, 1874 yılında kuruldu. 1867 yılında İstanbul’a gezmeye gelen Henri Gavan adlı bir Fransız mühendis, Karaköy’le Beyoğlu’nu birleştiren ilk metro hattını yani “Tûnel”i yaptı.

Dünyanın ilk bilgisayarı olan ENIAC, ilk elektronik veri işleme kapasiteli ve elektrikle çalışan bilgisayardır II. Dünya Savaşı sı¬rasında ABD’li bilim insanları tarafından icat edilmiştir. 167 m2 lik bir alana ancak sığabilen ENlAC’ın ağırlığı da 30 tondur. Türkiye’de ilk bilgisayar, 1960 yılında, Karayolları Genel Mü¬dürlüğünde kullanılmaya başlandı. Yaklaşık 12 yıl kullanılan “IBM-650 Data Processing Machine” adlı bu bilgisayar, her biri 10 karakter ve I işaretten oluşan 2000 sözcüklük Tambur belleğe sahiptir.

I960 yılında Amerika Birleşik Devletleri Hükümeti sağlam ve özel bir bilgisayar ağı kurmak için çalışmalara başladı. 1985 yı¬lında İnternet kullanılmaya başlandı. Türkiye’de ise ilk İnternet bağlantısı 12 Nisan 1993 tarihinde ODTÜ’den Ankara-Was¬hington arasında kiralık hat ile gerçekleşti. Türkiye’deki ilk web sitesi Ortadoğu Teknik Üniversitesi tarafından 1992 yılın¬da oluşturulmuştur.

Türkiye’de ilk olarak 1953 yılında İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından bölgesel olarak ve haftada birkaç saat deneme ya¬yınları başlatıldı. Zaman içinde gelişen televizyon altyapısı TRT’nin İstanbul stüdyoları ve vericisi kurulana kadar TRT’ye de hizmet vermiştir. Ancak TRT Kanunu ile ülkemizde radyo ve TV yayın tekelinin TRT Kurumuna verilmesi üzerine haftada bir yapılan İTÜ-TV yayınlarına son verildi. 1968 yılında TRT siyah beyaz olarak sürekli yayına başladı. 1990’h yılların başında özel televizyon kanalları yayına başladı (Star TV).

Türkiye’de ilk büyük devalüasyon 7 Eylül 1946 tarihinde yapılmıştır.
7 Eylül Kararları olarak adlandırılan ve Recep Peker Hükûmeti’nin gerçekleştirdiği bu devalüasyonla yüzde 116 oranında bir artışla ABD dolarının fiyatı 2,83 liraya çıkarılmıştır.

Türkiye’deki ilk cep telefonu görüşmesi bir cep telefonu operatörünün açılışında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel ile Başbakanı Tansu Çiller arasında yapıldı. Türkiye’de kullanılan ilk cep telefonu modeli ise Nokia 1011 olup görüşmenin yapıldığı yıl 1994, ilk SMS gönderilen yıl ise 1995’tir.

Cumhuriyet tarihinin ilk yerli otomobilinin adı Devrimdir. 1961 yılında Eskişehir’de bir grup mühendis tarafından üretildi. Tüm parçaları el işçiliğiyle yapıldı. Devrim arabalarından 3 adet yapıldı. 1961 yılında Cumhurbaşkanı Cemal Gürselin talimat¬larıyla 4,5 ayda üretilen Devrim, 1250 kg ağırlığında ve saatte maksimum 140 km hız göstergesine sahiptir. Türkiye’de ilkotomobil yapımı 1959 yılında gerçekleşti ve Anadol markasıyla 1966 yılında satılıp kullanılmaya başlandı.

Semiha Berksoy, Türkiye’nin ilk profesyonel müslüman kadın opera sanatçısıdır. Ulu Önder Atatürk tarafından 19 Haziran 1934 tarihinde takdir edilen Berksoy, ilk Türk operası olan Adnan Saygun’un bestelediği ‘Özsoy’da Ayşim başrolünü oynadı.

Keriman Halis Ece, 31 Temmuz 1932 yılında Belçika’nın Spa kentin¬de yapılan Dünya Güzellik Yarışmasında “Dünya Güzeli’’ seçilmiştir. Kendisine, yarışmadan sonra Atatürk tarafından “Ece” (kraliçe) soyadı verilmiştir.
Afife Jale, Türk tiyatrosunda sahneye çıkan ilk kadın oyuncudur. 3 Nisan 1919 tarihinde, Hüseyin Suat’ın Yamalar adlı oyununda, Emel rolü ile ilk kez sahneye çıktı.

Piyanist İdil Biret, henüz üç yaşındayken müziğe karşı olağanüstü bir yeteneği olduğu keşfedildi. Dönemin hükümeti aracılığıyla Harika Çocuklar Yasası olarak bile¬nen yasayla Paris’e gönderilen Biret, şehrin konservatu- varında Nadia Boulanger tarafından eğitildi. İdil Biret, 11 yaşındayken ‘des Champs-Elysees Sahnesi’nde Wolfgang Amadeus Mozart’ın piyano konçertosunu sergiledi. Ülkemizin ve dünyanın en önemli piyanistlerinden biri olan sanatçı, konservatuvarı 15 yaşınday¬ken üç büyük ödülle tamamladı.

Batı ülkelerinde “La Diva Turca”, “La Gencer”, “La Regina” ola¬rak ün yapan Leyla Gencer opera sanatçısıdır. 20. yüzyılın en önemli sopranolarından biri olarak görülür. 1988 yılında “Devlet Sa-natçısı” unvanıyla onurlandırıldı. 2004 yılında Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından 1000 yılın Türkleri özel kolek¬siyonunda adına 15.000.000 TL değerinde 0.999 ayar gümüş hatıra para basıldı.

Zeki Müren, şarkıcı, besteci ve söz yazarıdır. “Sanat Güneşi” ve “Paşa” olarak anılan Müren, Klasik Türk müziğinin en büyük isimlerinden biri olarak kabul edilir.

Müzeyyen Senar, Türk Sanat Müziği sanatçısıdır. “Cumhuriyetin Divası” olarak da anılır. Türk Sanat Müziği’ni çok seven Mustafa Kemal Atatürk tarafından yorumu beğenilen Senar, Mustafa Kemal’in özel meclislerinde şarkı söyledi.

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın bakanı Türkan Akyol’dur. 1971 yılında kurulan partilerüstü Nihat Erim Hükûmeti’nde Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı olarak görev yapmıştır.

Türk müzeciliğinin kurucusu Osman Hamdi Bey’dir. 1883 yılında Sanayi-i Nefise Mektebi yani bugünkü adıyla Mimar Sinan Üniversi¬tesi Güzel Sanatlar Fakültesi ile ilk Türk müzesi olan İstanbul Arke¬oloji Müzeleri’ni kurarak müdürlüklerini üstlenmiştir.

Türkiye coğrafyasında ilk konservatuar, Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul’da “Darülelhan” adıyla 1913 yılında kurulmuştur. Daha sonra 1927’de bu kuruluş Belediye Konser- vatuvan hâline dönüştü. 1936’da ise Ankara’da Millî Eğitim Bakanlığına bağlı olarak Devlet Konservatuvarı faaliyetine başladı.

İlk Türkçe gazeteyi Mısır Valisi Mehmed Ali Paşa 1828’de çıkarttır¬mış (Vakayi-i Mısriye, Türkçe-Arapça); İstanbul’da ilk Türkçe gazete II. Mahmud’un buyruğuyla ve resmî nitelikli olarak yayına girmiş (Takvim-i Vakayi, 1831; Fransızca, Ermenice, Rumca, Farsça, Arapça nüshaları da vardı); İngiliz asıllı William N. Churchill 31 Temmuz 1840’ta Ceride-i Havadis’i çıkarmaya başlamış ama 150’den fazla okur bulamadığı için gazetesinin yayınını durdurmak zorunda kalmış, bunun üzerine kendisine devlet yardımı yapılmış ve Ceride-i Havadis yarı resmî bir gazete olarak çıkarılmıştır. İlk sayısı 21 Ekim 1860’ta çıkan ve ilk özel gazete olarak nitelenenTercüman-ı Ahval, Agah Efendi tarafından çıkarılmıştır.

Dünyadaki yazılan ilk kitap Kuzeybatı Çin’de bulunmuş ve M.S. 868 yılında yazılmış Diamond Sutra” isimli kitaptır. Sutra dini bilgi ve vaaz anlamı taşımaktadır. OsmanlI’ya ilk matbaayı getiren İbrahim Müteferrika’dır. Matbaasında basılan ilk kitap ise Vankulu Lügatı’dır.

Türkiye’ye ilk Nobel ödülünü 2006 yılında Orhan Pamuk ge¬tirmiştir (Edebiyat alanında). Ülkemizde Nobel Ödülü’nü kaza¬nan ikinci isim ise 2015 yılında Prof. Dr. Aziz Sancar oldu (Kimya ve moleküler biyoloji alanında).
Türkiye’ye Eurovision Şarkı Yarışması’ndaki tek birinciliğini 2003’te Letonya’nın başkenti Riga’da düzenlenen yarışmada, Sertab Erener “Everyway That I Can” adlı şarkıyla kazandır¬mıştır.

Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk muhalefet partisidir. Mustafa Kemal Paşa’nın eski silah ve dava arkadaşları olan Kazım Karabekir, Rauf Orbay, Ali Fuat Cebe- soy, Refet Bele ve Adnan Adıvar’ın öncülüğünde 17 Kasım I924’te kurulmuştur.