Osmanlı Tanzimat Dönemi ve Osmanlı Fikir Akımları Nelerdir?

TANZİMAT DÖNEMİ YENİLİKLERİ (1839 – 1876)

• Abdülmecit, Abdülaziz ve 5. Murat padişahlarını kapsar.
• Meclis-i Ali Tanzimat açıldı.
• Meclis-i Ahkam-ı Adliye açıldı.
• Meclis-i Ahkam-ı Adliye, Meclis-i Ali Tanzimat 1831’de birleşerek “Meclis-i Ali Tanzimat” adını aldı.
• Şurayı Devlet kuruldu. Danıştay. Fransa örnek alınmıştır.
• Divanı Ahkamı Adliye kuruldu. Bugünkü Yargıtay.
• Meclisi Maarifi Umumiye Nezareti kuruldu. Bugünkü Milli Eğitim Bakanlığı.
• Maarif Nizamnamesi çıkarıldı. İptidai (ilkokul), Rüştiye (ortaokul), İdadi (Lise) ve Darülfünun.
• Encümeni Daniş kuruldu. Fen kitaplarının tercümesinden sorumludur. (Redhouse/Hammer)
• Darülmuallimin (erkek) ve Darülmuallimat (kız) öğretmen okulları açıldı.
• Jandarma teşkilatı kuruldu.
• Polis teşkilatı kuruldu.
• Belediye teşkilatı kuruldu.
• İzmir-Aydın arası demiryolu yapıldı.
• Vapur işlerinin düzenlenmesi amacıyla “Şirket-i Hayriye” kuruldu.
• Dünyanın en büyük 3. deniz filosu oluşturuldu.
• İl genel meclisleri açıldı.
• Muassıllık meclisleri açıldı.
• Telgraf hatları kuruldu. Kırım – Varna – İstanbul.
• İlk defa para bastırıldı. Kağıt para – Kaime.
• İlk defa banka açıldı. Bankı Dersaadet, Galatalı bankerler açtı.
• İlk defa yabancı sermayeli banka açıldı. İngiltere tarafından Bankı Osmani. Bu banka para basmaya yetkilidir.
• Ziraat bankasının temeli “Memleket Sandıkları” kuruldu. Çiftçiye kredi vermek için.
• İlk defa “Vekayı Tıbbiye” adlı dergi basıldı.
• Şinasi ve Agah Efendi tarafından ilk özel gazete olan “Tercüman-ı Ahval” çıkarıldı.
• Yarı resmi gazete olan “Ceride-i Havadis” gazetesi çıkarıldı.
• Mecmua-i Fünun ve Düstur dergisi çıkarıldı.
• Güllü Agop ilk Osmanlı modern tiyatrosunu kurdu.
• Modern hukuka geçişin önemli aşaması olan “Ceride-i Mahakim” gazetesi çıkarıldı.
• Gedik usulüne son verildi.
• Matbuat nizamnamesi çıkarıldı.
• Arazi kanunnamesi çıkarıldı.
• Vilayet nizamnamesi çıkarıldı.
• Teodor Kasap tarafından ilk defa “Diyojen” adında mizah dergisi çıkarıldı.
• Kız rüştiyeleri açıldı.
• Galatasaray sultanisi açıldı.
• Darülfünun açıldı. Darülfünunu Şahane – İstanbul Üniversitesi.
• Devlet memur ihtiyacını karşılamak için “Mektebi Mülkiyeyi” açıldı.
• Mecelle yürürlüğe girdi. İlk medeni kanun sayılır. Ahmet Cevdet Paşa tarafından.
• İlk defa Sultan Abdülaziz yurtdışına gezi düzenledi. Fransa davet etmiştir. Almanya, Belçika, Avusturya-Macaristan, İngiltere, Fransa. Bu gezinin amaçları: Rusya’nın planlarını anlatmak. Osmanlıdaki Gayrimüslimlere saygı duyulan padişah olduğunu göstermek. Borç para almak. Saltanat vagonuyla gitmiştir. Bu ülkeler dışında Mısıra da gitmiştir.

OSMANLI FİKİR AKIMLARI

OSMANLICILIK

Din, dil ve ırk farkı gözetmeksizin herkesi Osmanlı vatandaşı sayma anlayışıdır. Tanzimat Fermanı, Islahat Fermanı ve 1. Meşrutiyet ilan edilmiştir. 2. Mahmut ile başladı, Arnavutluk’un elimizden gitmesiyle önemini yitirdi. Bu fikri savunan kişiler:

• Ziya Paşa
• Mithat Paşa
• Namık Kemal
• Ali Suavi

TÜRKÇÜLÜK

Osmanlı içindeki Türkleri bir bayrak altında toplamayı amaçlar. Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş felsefesidir. 2. Meşrutiyetin ilan edilmesinde etkilidir. Önemli Savunucuları:

• Yusuf Akçura
• İsmail Gaspıralı
• Ziya Gökalp

BATICILIK

Lale devrinden itibaren uygulanır.

ÜMMETCİLİK (İSLAMCILIK)

Dünya Müslümanlarını bir bayrak altında -halifenin sancağı- toplamaktır. 2. Abdülhamit’in resmi dış devlet politikasıdır. İlk defa balkan savaşları sırasında Arnavutluk’un elimizden çıkmasıyla önemini yitirmeye başladı. 1. Dünya Savaşı sırasında ise Arapların İngilizlerle işbirliği yapması sonucu geçerliliğini yitirdi. 3 Mart 1924 yılında halifelik kaldırıldı. Önemli Savunucuları:

• Mehmet Akif Ersoy
• Said Halil Paşa

FEDERALİZM

Yerel yönetimin yetkilerini artırıp merkezi yönetimin yetkilerini azaltmaktır. Valileri, Kaymakamları halkın seçmesi. Prens Sebahattin’in ortaya attığı fikirdir.