Türk İslam Devletleri Özet Ders Notları

TALAS SAVAŞI (ATLIK SAVAŞI)

• Mevali nedir? Emeviler döneminde Arap olmayan Müslümanlara denilir. Kelime Anlamı parası ödenmiş köledir.
• Çine karşı Abbasiler ile birlikte savaşan Karluklar İslamiyeti tanımışlardır.
• Karluk, Yağma ve Çiğil İslamiyete girmiştir. Bu savaşla Çin’deki Uygur eserleri tanınmıştır.
• Orta Asya’da İslamiyeti kabul Karahanlılar’dır.

ORTA ASYA’DA KURULAN TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ

İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyu Karluk’tur. İlk devlet İtil Bulgarları’dır. Orta Asya’da kabul eden ilk devlet ise Karahanlılar’dır. Buradaki kelime oyunlarına dikkat etmemiz gerekiyor.

KARAHANLILAR

Karluk, Yağma, Çiğil ve Tufsil gibi Türk boyları bir araya gelerek bu devleti kurmuşlardır. Devletin resmi dili Türkçedir. Ulusçuluk politikası uygulamışlardır.

• Kurucusu Kül Bilge Kadir Han’dır.
• Satuk Buğra Han döneminde Müslüman oldular.
• İlk Türk-İslam mimari eserleri yapılmıştır.
• Tamgaç Buğra Han döneminde Semerkant Medresesi yapılmıştır.
• Şehirlerin Şahı Semerkanttır.
• Tamgaç Buğra Han döneminde eğitim zorunlu oluyor. Dünya tarihinde ilk burslu sistemi kurdular.
• Ribadlar inşa ettiler.
• Yöneticisi ve halkı tamamen Türktür.
• İlk Türk-İslam edebi eserleri vermişlerdir.
• Gulam sistemini il defa uyguladılar.
• İlk Büyük Türk-İslam devletidir.

GAZNELİLER

Hindistan’da hüküm sürmüş bir Türk-İslam devletidir. Alp Tigin tarafından kurulmuştur. Gazneli Mahmut Hindistan’a 17 sefer düzenlemiştir. Abbasi halifesi kendisine Sultan unvanı vermiştir.

• Biruni Gazneli Mahmut ile 4 sefere katılmıştır.
• Hindistan’daki Kast Sistemi İslamiyetin yayılmasıyla sarsılmıştır.
• Gazneli devleti çok uluslu bir devlettir. Askeri de çok ulusludur.
• Devlet ulus bütünleşmesi sağlanamamıştır.
• Büyük Selçuklu Devleti ile yaptığı Serash, Nesa ve Dandanakan savaşları ile yıkılma sürecine girmiştir.
• İslamiyeti ilk defa koruyan devlettir.
• Gazneli Mahmut Biruni için sarayımın en değerli hazinesi demiştir.
• Pakistan, Afganistan, Hindistan ve Bangladeş’deki İslamiyetin varlığı Gazneli Mahmut’un seferleri sonucu olmuştur.
• Gurlular tarafından yıkılmıştır.

BÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ

1040 yılında Gazneliler ile yaptıkları Dandanakan Savaşını kazandıktan sonra İran’da kuruldu. 1048 yılında ilk Bizans savaşı olan Pasinler Savaşını yaptılar ve kazandılar. 1055 yılında Tuğrul Bey Bağdat Seferini düzenleyerek halifeyi Şii Büveyhoğullarına karşı korudu. Halife Tuğrul Beye Doğunun ve Batının hükümdarı unvanını verdi. 1064 yılında Sultan Alparslan Ani kalesini fethetti. Halife Fethin Babası unvanını verdi. 1071 Romen Diogeneos ile Alparslan Malazgirt Savaşını yaptı.

Malazgirt Savaşının Sonuçları:

• Anadolu’nun kapısı Türklere Açıldı.
• Anadolu’da ilk Türk-İslam devletleri kuruldu.
• Türkleri tek başına yenemeyeceğini anlayan Bizans İmparatoru Müslüman bir Sultana esir düştü.
• Türkleri batıya doğru ilerleyişi hızlandı.

Büyük Selçuklu Devletinin yıkılma nedenleri:

• Haşhaşilik hareketinin ortaya çıkması. (Hasan Sabbah) İsmaili tarikatı ve Fedailer olarak da bilinir.
• Abbasilerin gizli faaliyetleri.
• Oğuzların devlete küsmesi.
• Taht kavgaları.
• Melik ve Atabeylerin bağımsız çalışmaları.
• 1141 yılında Karahitayar ile yapılan Katvan Savaşının kaybedilmesi.

TOLUNOĞULLARI

• Mısır’da kurulan ilk Türk-İslam devletidir.
• Bir Tevaif-i Mülük devletidir.
• Tolun; dolunay demektir.
• En önemli hükümdarı Tolunoğlu Ahmettir.
• Maristan adı verilen hastaneler inşa ettiler.

İHŞİDLER (AKŞİTLER)

• İhşid; prens demektir. Akşit; nur yüzlü demektir.
• Bir Tevaif-i Mülük devletidir.
• Hicaz bölgesine sahip olan ilk Türk-İslam devletidir.

EYYUBİLER

• Kurucusu Selahaddin Eyyubi’dir.
• 1187’de Hıttın Savaşıyla Haçlıları yenerek Kudüs’ü geri aldılar.
• İbn-i Meymun bu devlette yaşamıştır. Tıp ile uğraştı.
• Avrupalı Şovalyelere arma sistemini öğretmişlerdir.
• Kıpçak Türkleri bu devlete hizmet etti.
• Memlukler tarafından yıkıldı.

MEMLÜKLER

• Veraset sistemi diğer Türk devletlerinden farklıdır. Komutanlarda başa geçebilir.
• 1260 Ayn Calud ve 1277 Elbistan Savaşlarıyla Moğolları dünya tarihinde ilk defa mağlup ettiler.
• Resmi dili Arapça’dır.
• 1516 Mercidabık ve 1517 Ridaniye Savaşlarıyla yıkıldılar.
• Baybars Cami ve Kalavun Cami önemlidir.

AKKOYUNLULAR

• Kurucusu Kara Yülük Osman’dır.
• En önemli hükümdarı Uzun Hasan’dır.
• Kuranı Kerimi Türkçe’ye çevirmişlerdir.
• Dee Korkut Hikayelerini yazıya geçirdiler.
• 1402 Ankara Savaşından sonra Osmanlı’ya rakip oldular.
• 1473 Otlukbeli Savaşı sonucu yıkıma sürecine girdiler.
• Ali Kuşçu, Celaleddin Devvani ve İsa Savcı gibi ünlü isimler bu devlette hizmet verdiler.
• Küçük Türk diye anılan hükümdar Uzun Hasan’dır.
• Balbal dikmeye devam ettiler.

KARAKOYUNLULAR

• Osmanlı ile ilişkileri iyi olmuştur.
• Akkoyunlular son vermiştir.

SAFEVİLER

• Şah İsmail tarafından İran’da kurulan Şii karakterli bir devlettir.
• 11514 Çaldıran Savaşı sonucu yıkıldılar.

BABÜRLER

• Babür Şah tarafından Hindistan’da kuruldu.
• Cihan Şah eşi Mümtaz Hatun adına Taç Mahalı yaptırmıştır.
• Babür Şah hayatını Vekayi (Babürname) adlı eserinde topladı.
• 1858’de İngiltere tarafından yıkıldı.
• Yeni Çağ’da kurulup Orta Çağ’da yıkılan bir devlettir.

HARZEMŞAHLAR

• Merkezi Ürgenç olmak üzere kuruldular.
• Kendilerini Büyük Selçukluların devamı olarak gördüler.
• Kurulduğu yerden ismini almıştır.
• Otrar faciasını yaşadı.
• Yassıçimen Savaşını Anadolu Selçuklu devletine karşı kaybetti.
• İlhanlılar tarafından yıkıldı.

TİMUR DEVLETİ

• Altın Ordu devletini yıkarak Rusların Karadeniz’in inmesine zemin hazırladılar.
• 1402 Ankara Savaşıyla Osmanlının Fetret Devrini yaşamasına sebep olmuştur.
• Ali Kuşçu, Uluğ Bey, Ali Şir Nevai ve Hüseyin Baykara bu devlete hizmet ettiler.

MOĞOL İMPARATORLUĞU

Ülke Altın Ordu, Çağatay, İlhanlılar ve Kubilay olmak üzere dörde ayrıldı. Bu devletlerden sadece Kubilay Devleti Budizm’i kabul etmiştir. Marco Polo bu devleti ziyaret etmiştir. Zamanla benliklerini kaybederek Çinlileştiler. 1258’de Abbasilere son verdiler.