Türkiye’de Kır Yerleşmeleri
Kırsal yerleşme dokularını belirleyen en önemli faktör yer şekilleri ve su kaynaklarının dağılımıdır.
Bu yerleşmelerin başlıca özellikleri ; Nüfuslarının az olması,Çoğunlukla tarım ve hayvancılığın temel geçim kaynağı olmas
Türkiye’de Kır Yerleşmeleri
Kırsal yerleşme dokularını belirleyen en önemli faktör yer şekilleri ve su kaynaklarının dağılımıdır.
Bu yerleşmelerin başlıca özellikleri ; Nüfuslarının az olması,Çoğunlukla tarım ve hayvancılığın temel geçim kaynağı olması,Doğum oranlarının fazla olması,İş bölümünün belirgenleşmemiş olmasıdır.
Türkiye’de köy altı yerleşmelerinin özellikleri şunlardır
- Genellikle küçük ve az nüfusludurlar.
- Su kaynaklarına yakındırlar.
- Genellikle geçici yerleşmedir.
- Genellikle dağınık dokulu yapıya sahiptirler.
- Ekonomik etkinlikleri tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
Yayla,çiftlik,mezra,kom,oba,ağıl,divan,dam,dalyan,mahalle başlıca türleridir.
Köy altı yerleşmelerinin başlıca kuruluş nedenleri ise ;
- Kalabalık aile fertlerinin bir arada yaşamalarından kaynaklanan çeşitli sorunlardan kurtulma isteği
- Tarım arazilerinin birbirinden uzak parçalar halinde bulunması
- Hayvancılıkla uğraşan aileler için hayvanlara barınak ve otlak teminidir.
Kom
- Temel faaliyeti hayvancılıktır.doğu Anadolu Bölgesinde yaygındır.
Yayla
- Ülkemizde en yaygın köy altı yerleşmesidir.Temel ekonomik faaliyeti hayvancılıktır.
- Yazları serin ve yağışlı olan yörelerimizin yüksek kesimlerinde gür çayırlara bağlı olarak gelişmiştir.
- En fazla Karadeniz,Akdeniz ve Doğu Anadolu Bölgelerinde görülür.
- Yaylaya çıkma faaliyeti bazen turizm amacıyla olabilmektedir.Bu durum yayla turizminin oluşmasını sağlamıştır. Ayder Yaylası turizm faaliyetine yönelik yaylalarımız arasında yer alır.
Mezra
- En fazla Doğu Anadolu Bölgesinde görülür,Bununla birlikte Güney Doğu Anadolu ve Karadenizbölgelerinde de bu tür yerleşmelere rastlanır.
- Temel faaliyet olarak tarım ve hayvancılık yapılır.
- Mezralardan bazıları zamanla sürekli yerleşmeler haline gelmiştir.Tunceli,mezra iken zamanla büyüyerek kent yerleşmesi haline gelmiştir.
Ağıl,Dam,Oba
- Küçükbaş hayvanların gecelemesi için yapılmış olan,etrafı çit ya da taş duvarla çevrili yerleşmelere ağıl denir.Doğu Anadolu’da yaygındır.
- Küçük çaplı tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı yerleşmeler damlardır.Ege bölgesi ile Göller yöresinde yaygındır.
- Obalarda temel amaç hayvancılıktır.Ege,Toroslar ile Doğu ve Orta Karadeniz’de bu tür yerleşmelere rastlanır.
Çİftlik
- Bir ya da birkaç ev ile tarım arazisinden oluşur.
- Bu yerleşmelerin kurulumu için düz ve geniş arazi varlığına ihtiyaç vardır.
- Marmara,İç Anadolu, Ege ve Akdeniz en yaygın olduğu bölgedir.
- Tarım ve Hayvancılık faaliyetleri birlikte yürütülebildiği gibi yalnızca tarıma yönelik küçük çaplı çiftliklerde bulunur.
Divan
- Karadeniz Bölgesi’nde yaygındır.Ekonomisi genellikle tarıma dayalıdır.
- Bir kaç mahalle şeklinde olan bu yerleşmeler toplu ya da dağınık olabilmektedir.
Dalyan
- Temel faaliyeti balıkçılıktır.Özellikle Kıyı Ege de körfezlerin karaya doğru sokulmuş kesimlerinde yer alan yerleşmelerdir.
Türkiye’de Kırsal Alanlarda Meskenlerde Kullanılan Yapı Malzemeleri
Kırsal alanda mesken tipi ve mesken yapı mazlemesinde ; coğrafi koşullar,iklim,bitki örtüsü, jeolojik yapı, ekonomik faaliyetlerin türü,gelenek ve görenekler etkili olmuştur.Buna göre ;
- Karadeniz Bölgesi’nde ahşap evler
- İç,Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da kerpiç evler
- Akdeniz Bölgesinde taş evler
- Volkanik arazilerde volkanik kayaçlar yapı malzemesi oalrak kullanılır.Özellikle Nevşehir Yöre’sinde volkan tüfünden yapılmış meskenler yaygındır.
Toplu Yerleşmeler | Dağınık Yerleşmeler |
---|
Yer şekillerinin sade yapılı, su kaynaklarının kısıtlı olduğu yerlerde görülür. | Yer şekillerinin engebeli,su kaynaklarının bol olduğu yerlerde görülür. |
Evler birbirine yakın inşa edilmiştir. | Evler birbirinden uzak inşa edilmiştir. |
Bu tip yerleşmelerde tarım alanları ve yerleşmeler birbirinden ayrılmıştır. | Bu tip yerleşmelerde tarım alanları ve yerleşmeler iç içedir. |
Ekonomik faaliyet alnı geniştir. | Tarım alanaları dardır. |
Tarımda makina kullanımı yaygındır. | Tarımda makina kullanımı zordur. |
Tarımsal nüfus yoğunlukları azdır. | Tarımsal nüfus yoğunlukları fazladır. |
En yaygın görüldüğü bölgeler İç anadoluve Güneydoğu Anadolu’dur | En yaygın görüldüğü bölge Doğu Karadeniz Bölgesi’dir. |