Uzlaştırmacı olarak görevlendirilen memur, kurumundan izin almalı mı?
SORU: merhabalar, ben kamuda memur olarak görev yapıyorum. Uzlaştırmacı eğitimine katılıp daha sonra uzlaştırmacı olarak başvurmayı düşünüyorum. Uzlaştırmacı olarak görev verildiği takdirde görev yaptığım kurumdan izin almam gereklimi izin verilmemesi durumunda ne yapmam gerekiyor?
CEVAP : 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Kanununun “Uzlaştırma” başlıklı 253. maddesinin 24. fıkrası aşağıdaki şekildedir.
“Her Cumhuriyet başsavcılığı bünyesinde uzlaştırma bürosu kurulur ve yeteri kadar Cumhuriyet savcısı ile personel görevlendirilir. Uzlaştırmacılar, avukatların veya hukuk öğrenimi görmüş kişilerin yer aldığı, Adalet Bakanlığı tarafından belirlenen uzlaştırmacı listelerinden görevlendirilir. Uzlaştırmacı, hazırladığı raporu, tutanakları ve varsa yazılı anlaşmayı büroya gönderir. Uzlaştırma süreci sonunda soruşturma dosyaları, uzlaştırma bürosunda görevli Cumhuriyet savcıları tarafından sonuçlandırılır.”
26.07.2007 tarih ve 26594 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Uzlaştırmanın Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin “Tanımlar” başlıklı 4. maddesinin ç fıkrası aşağıdaki şekildedir.
“Uzlaştırmacı: Şüpheli veya sanık ile mağdur veya suçtan zarar gören arasındaki uzlaştırma müzakerelerini yöneten, Cumhuriyet savcısı veya mahkeme tarafından görevlendirilen hukuk öğrenimi görmüş kişiyi veya Cumhuriyet savcısı ya da mahkemenin isteği üzerine baro tarafından görevlendirilen avukatı, ifade eder.”
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “Ticaret ve diğer kazanç getirici faaliyetlerde bulunma yasağı” başlıklı 28. maddesi aşağıdaki şekildedir.
“Memurlar Türk Ticaret Kanununa göre (Tacir) veya (Esnaf) sayılmalarını gerektirecek bir faaliyette bulunamaz, ticaret ve sanayi müesseselerinde görev alamaz, ticari mümessil veya ticari vekil veya kollektif şirketlerde ortak veya komandit şirkette komandite ortak olamazlar. (Görevli oldukları kurumların iştiraklerinde kurumlarını temsilen alacakları görevler hariç). Memurlar, mesleki faaliyette veya serbest meslek icrasında bulunmak üzere ofis, büro, muayenehane ve benzeri yerler açamaz; gerçek kişilere, özel hukuk tüzel kişilerine veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına ait herhangi bir iş yerinde veya vakıf yükseköğretim kurumlarında çalışamaz…”
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “İkinci görev yasağı” başlıklı 87. maddesi aşağıdaki şekildedir.
“Memurlara; a) Bu Kanuna tabi kurumlarda, b) Sermayesinin tamamı Devlet tarafından verilmek suretiyle kurulan iktisadi kurumlar ile sermayesinin yarısından fazlası Devlete ait bankalarda, c) Özel kanunlarla veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan banka ve kuruluşlarda, ç) Yukarıdaki bentlerde yazılı idare, kuruluş ve bankalar tarafından sermayelerinin yarısından fazlasına katılmak suretiyle kurulan kuruluşlarla bunların aynı oranda katılmaları ile vücut bulan kurumlarda, İkinci görev verilemez; bu kurumlardan her ne ad ile olursa olsun para ödenemez ve yarar sağlanamaz. Ancak, bu Kanunun memurlara ikinci görev verilmesini öngören hükümleri ile hakem, tasfiye memuru ve bilirkişilere takdir olunan İl Genel Meclisi ve İl Daimi Encümeni başkanları, özel kanunlarla kurulan ve asli görevlerinin devamı niteliğinde olmayan çeşitli kurul, komisyon, heyet ve jüri çalışmalarına, Üniversiteler, Akademiler, Türkiye ve Orta – Doğu Amme İdaresi Enstitüsü ve Özel Kanunlarla kurulan araştırma kurumları tarafından idareyle ilgili olarak yapılan inceleme ve araştırma çalışmalarına katılanlar için özel kanunlarınca gösterilen veya bu kanunlara dayanılarak tespit edilen ücretlerin ödenmesine ilişkin hükümler saklıdır.”
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun “İkinci görev verilecek memurlar ve görevler” başlıklı 88. maddesi aşağıdaki şekildedir.
“Bu Kanuna tabi kurumlarda çalışan Devlet memurlarına esas görevlerinin yanında; A) Özel kanunlarla veya özel kanunların verdiği yetkiye dayanılarak memurlara gördürülmesi öngörülen sürekli hizmetler, B) Mesleki bilgisi ile ilgili olarak, hizmet olanakları elverişli bulunmak ve atamaya yetkili amir tarafından uygun görülmek şartiyle;
1) 87 nci maddede yazılı kurumların tabiplikleri, diş tabiplikleri, eczacılıkları, kimyagerlikleri, veterinerlikleri, avukatlıkları ile Adli Tıp Kurumu Uzmanlıkları,
2) Asıl görevlerinin bulunduğu bucak, ilçe ve zorunlu hallerde iller belediyelerinin yüksek mühendis, mühendis, yüksek mimar ve mimarlarca yürütülmesi gereken teknik hizmetleri, İkinci görev olarak verilebilir.
Asıl görevlerinin yanında; a) Tabiplere; il ve ilçe sağlık müdürlüğü, il sağlık müdür yardımcılığı, halk sağlığı müdürlüğü, halk sağlığı müdür yardımcılığı, sağlık grup başkanlığı, baştabiplik, baştabip yardımcılığı ile il sağlık ve halk sağlığı müdürlüklerinde ilgili mevzuatı uyarınca tabipler tarafından yürütülmesi öngörülen şube müdürlükleri, b) Diş hekimlerine ve veterinerlere, meslekleri ile ilgili baştabiplik, c) Veteriner, diş hekimi ve eczacılara; baştabip yardımcılığı, d) Öğretmenlere; okul ve enstitü müdürlüğü, başyardımcılığı ve yardımcılığı görevleri, ikinci görev olarak yaptırılabilir”
Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğünün “Uzlaştırmacı Olabilecek Kişiler” başlıklı 29/12/2015 tarihli ve 86873 sayılı görüş yazısında kamu personelinin uzlaşmacı olarak görevlendirilmesine engel bir hükmün bulunmadığı belirtilmiştir. Ancak her ne kadar kamu personelinin uzlaştırmacı olmasında engelleyici genel bir hükümbulunmasa da kamu personelinin atamaya yetkili amirinden yazılı izin alması lehine olacaktır. Zira uzlaştırma kurumu hukuk sistemimizde henüz yeterince pratiği olmayan yeni bir kurumdur. Uygulama da ortaya çıkan zorluklara ilişkin çözüm getiren hükümler zamanla ihdas edilecektir. Memurun izin alması bu noktada yararına olacaktır. Eğer kurumun tabi olduğu özel mevzuatında açık olarak engel bir hüküm olmadığı halde kamu personeline uzlaştırmacılık yapmak için izin verilmezse, idarenin izin verilmemesi yönündeki yazısının tebliğinden itibaren 60 gün içerisinde idare mahkemesinde idari işlemin iptali için dava açılmalıdır. İdarenin yazılı başvuruya hiç cevap vermemesi durumunda dilekçenin idareye verilmesinden itibaren 60 günü takip eden 60 gün içerisinde iptal davası açılmalıdır.
İŞTE ADALET BAKANLIĞININ GÖRÜŞ YAZISI
Sayı : 19120602-045-02-0745-2015
T.C.
ADALET BAKANLIĞI
Ceza İşleri Genel Müdürlüğü
Sayı: 19120602-045-02-0745-2015-E.1777/86873–29/12/2015
Konu: Uzlaştırmacı Olabilecek Kişiler
SİVAS CUMHURİYET BAŞSAVCILIĞINA
İlgi : 30/11/2015tarihli veB.M. 2015/9343 sayılı yazı.
Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Programı, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü, Ankara Üniversitesi Dil – Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü, Çanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiBiga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Çalışma Ekonomisi ve Endüstriyel İlişkiler bölümü, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü yüksek öğrenim diplomasına sahip kişilerin Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Uzlaştırmanın Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 15 nci maddesi uyarınca hukuk öğrenimi görmüş kişi kapsamında uzlaştırmacı olarak görevlendirilip görevlendirilemeyeceği hususunda doğan tereddüt sebebiyle görüş talebini içeren ilgi yazı ve eki incelendi.
Bilindiği üzere;
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun;
“Uzlaşma” kenar başlıklı 253 üncü maddesinin dokuzuncu fıkrasında; “Şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaşma teklifini kabul etmesi halinde, Cumhuriyet savcısı uzlaştırmayı kendisi gerçekleştirebileceği gibi, uzlaştırmacı olarak avukat görevlendirilmesini barodan isteyebilir veya hukuk öğrenimi görmüş kişiler arasından uzlaştırmacı görevlendirebilir.”
26/07/2007 tarihli ve 26594 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ceza Muhakemesi Kanununa Göre Uzlaştırmanın Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin;
“Uzlaştırmacı görevlendirilmesi” kenar başlıklı 13 üncü maddesinde;”(1) Şüpheli ile mağdur veya suçtan zarar görenin uzlaşma teklifini kabul etmesi halinde, Cumhuriyet savcısı uzlaştırmayı kendisi gerçekleştirebileceği gibi, bir avukatın uzlaştırmacı olarak görevlendirilmesini barodan isteyebilir ya da bu Yönetmelikte nitelikleri belirlenen hukuk öğrenimi görmüş bir kimseyi görevlendirebilir.
(2) Uzlaştırmacı görevlendirilmesinde tarafların üzerinde anlaştıkları bir avukat ya da hukuk öğrenimi görmüş bir kişi tercih edilebilir.
(3) Uzlaştırmacıların sayısı, uyuşmazlığın niteliği göz önünde bulundurularak Cumhuriyet savcısınca tespit edilir.
(4) Bu Kanunda belirlenen hakimin davaya bakamayacağı ile tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı reddini gerektiren haller, uzlaştırmacı görevlendirilmesi ile ilgili olarak da göz önünde bulundurulur. Uzlaştırmacı, bu hallerin varlığı halinde Cumhuriyet savcısına durumu bildirir; ancaktarafların rızası halinde görev yapabilir.
“Hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacıda aranan nitelikler ve görevlendirilme usulü” kenar başlıklı 15 inci maddesinde; “(1) Hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacıların görevlendirilmesinde aşağıdaki şartlar aranır:
a) Üniversitelerin hukuk fakültelerinden mezun olmak,
b) Hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer veren siyasal bilgiler, idari bilimler, iktisat ve maliye alanlarında en az dört yıllık yüksek öğrenim yapmak,
c) Hukuk dalında yüksek lisans ya da doktora yapmış bulunmak,
ç )Baroya kayıtlı avukat olmamak,
d) Taksirli suçlar hariç olmak üzere; 26/09/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş ve affa uğramış, ertelenmiş ya da paraya çevrilmiş olsa bile kesinleşmiş bir kararla veya Devletin güvenliğine, anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, milli savunmaya, Devlet sırlarına karşı suçlar ve casusluk suçları ile yabancı devletlerle olan ilişkilere karşı suçlardan ya da zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık, yağma, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama, kaçakçılık, vergi kaçakçılığı, gerçeğe aykırı bilirkişilik yapma, yalan tanıklık ve haksız mal edinme suçlarından biriyle hükümlü bulunmamak,
e) Disiplin yönünden meslekten ya da memuriyetten çıkarılmamış veya geçici olarak yasaklanmamış olmak.
(2) Hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacılar, ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılıklarıtarafından belirlenen listeye kayıtlı olanlar arasından seçilirler. Bu listeye kayıtlı olan uzlaştırmacılar sadece kayıtlı bulundukları il sınırları içerisinde değil ülke çapında görev alabilirler.
(3) Hukuk öğrenimi görmüş kişiler, Ceza Muhakemesinde uzlaştırmacı olarak görev almak amacıyla listeye kaydolmak için her yılın Kasım ayının sonuna kadar Cumhuriyet başsavcılığına bir dilekçeyle başvurur. Başvurular şahsen yapılabileceği gibi, kayıtlı olunan oda, çalışılan kurum ve kuruluş aracılığıyla da yapılabilir.
(4) İletişim bilgilerini içeren başvuru dilekçesine;
a) Nüfus cüzdanı örneği,
b) T.C. kimlik numarası,
c) Mezuniyet belgesinin onaylı örneği,
ç) Adli sicil kaydı,
d) İki adet vesikalık fotoğraf,
e) Bu Yönetmeliğin 30 uncu maddesi uyarınca yapılacak eğitimlere katılacağını beyan eden dilekçesi,
f) Varsa kayıtlı olunan oda, çalışılan kurum ve kuruluşun isimleri,
eklenir.
(5) Başvuranların talepleri kaydedilerek ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılığınca başvuru tarihinden itibaren otuz gün içerisinde değerlendirilir.
(6) Başvuranın birinci fıkradaki şartları taşımaması veya dördüncü fıkrada belirtilen belgelerin eksik olması halinde talebin reddine karar verilir. Redde ilişkin karar ilgilisine tebliğ olunur.
(7) Talepleri uygun görülenlerin adı ve soyadları, açık adresleri, telefon numaraları yazılarak, oluşturulan liste her yıl Ocak ayı içerisinde en az yedi gün süre ile adliyede herkesin görebileceği bir yere asılır. Ayrıca Cumhuriyet başsavcılığının internet adresinde ilan edilir. Oluşturulan listenin bir örneği, merkezdeki hakim ve Cumhuriyet savcıları ile yargı çevresindeki mahkemeler ve Cumhuriyet başsavcılıklarına bildirilir.
(8) Liste, ayrıca yazılı ve elektronik ortamda hazırlanarak her yılın Ocak ayının sonuna kadar Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığına gönderilir. Gönderilen listeler bu birim tarafından yayımlanır.
(9) Listede yer alan uzlaştırmacının;
a) Listeye kabul şartlarını sonradan kaybetmesi,
b) Bu Yönetmelikte belirlenen şartlardan herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması,
c) Listeden çıkarılmayı talep etmesi,
ç) Uzlaştırmacılıkla bağdaşmayan tutum ve davranışlarda bulunması,
d) Bu Yönetmeliğin 30 uncu maddesi uyarınca yapılan eğitimlere katılmaması,
durumunda listeden çıkarılır.
(10) Listeden çıkarılmasına ilişkin karar ilgiliye tebliğ edilir ve ayrıca yedinci ve sekizinci fıkralarda belirtilen yerlere gönderilir.
(11) Zorunluluk halinde listeye kayıtlı olmamasına rağmen, bu maddede belirtilen şartları taşıyan hukuk öğrenimi görmüş kişiler arasından da görevlendirme yapılabilir.”
Hükümleri yer almaktadır.
Görüldüğü üzere; kanunda hukuk öğrenimi görmüş kişiler arasından uzlaştırmacı görevlendirilmesinde kamu personelinde çalışan ya da emekli ayrımı yapılmadan sadece “hukuk öğrenimi görmüş kişiler” kavramı tercih edilmiş, anılan Yönetmeliğin 15 inci maddesinde ise hukuk öğrenimi görmüş uzlaştırmacıda aranan nitelikler ve görevlendirilme usulü düzenlenmiştir.
Ancak hukuk öğrenimi görmüş kişilerin kimlerden oluştuğu gerek Kanun gerekse Kanunun gerekçesinde açıklanmamıştır.
Yönetmeliğin 15 inci maddesinde sayma suretiyle ve sınırlı olabilecek biçimde maddenin birinci fıkrasının a, b, c ve ç bendlerinde hukuk öğrenimi görmüş kişilerin kimlerden ibaret olduğu belirtilmiştir. Bu suretle kanunda açıklanmayan bu hususa Yönetmelikte yer verilerek uygulamada meydana gelebilecek tereddütlerin giderilmesi amaçlanmıştır. Kanun koyucunun, açıkça hukuk fakültesi mezunlarının uzlaştırmacı olarak görevlendirilebileceği şeklinde düzenleme yapmamış olması sebebiyle “hukuk öğrenimi görmüş kişi” kavramı geniş bir biçimde yorumlanmıştır. Ancak bir düzenleyici işlem olan Yönetmelikte bu kavram içerisine “Edebiyat Fakültesi Tarih Programı, Dil – Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü, Açık öğretim Fakültesi, Fen Edebiyat
Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü ” mezunları dahil edilmemiştir.
Öte yandan, iktisadi ve idari Bilimler Fakültesi mezunlarının uzlaştırmacı olarak görevlendirilebilmeleri için hukuk veya hukuk bilgisine programlarında yeterince yer verilmesi gerektiğigörülmektedir.
Diğer yandan, görüş talebine konu diplomalardan Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümüne ait transkript incelendiğinde; başvuruda bulunan kişinin “Hukuka Giriş” dersi dışında hukuk öğrenimi görmediği ve bu dersin yeterli bir hukuk öğrenimialma şartının gerçekleşmesine yetecek düzeyde olmadığı anlaşılmaktadır.
Bu itibarla;
1- Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü, Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü, Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Hizmet Bölümü, Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Programı, Ankara Üniversitesi Dil – Tarih ve Coğrafya Fakültesi Türk Dili Ve Edebiyatı Bölümü lisans diplomasına sahip kişilerin ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından belirlenecek listeye uzlaştırmacı olarak alınamayacağı,
2-Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler FakültesiÇalışma Ekonomisi Ve Endüstri İlişkileri ve Çanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiBiga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Uluslararası İlişkiler bölümleri lisans diplomasına sahip kişilerin ağır ceza merkezi Cumhuriyet başsavcılıkları tarafından belirlenecek listeye uzlaştırmacı olarak alınabileceği,
Mütalaa edilmekle birlikte sorunun mahallinde takdir edilerek çözümünün uygun olacağı düşünülmektedir.
Bilgi edinilmesini rica ederim.
Asiye KARABABA
Hakim
Bakan a.
Genel Müdür V.