- ASYA HUN DEVLETİ (MÖ 220-MS 216)
- Hunlar ile ilgili ilk bilgiler, Çin kaynaklarına aittir ve MÖ 1000 yıllarının başlarına kadar uzanmaktadır. İlk tarihsel belge ise MÖ 318 yılına ait bir antlaşma metnidir.
- Asya Hun Devleti bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir. Başkenti Ötüken’dir.
- Bilinen ilk hükümdarları Teoman’dır (Tu-Man). Çin Seddi, Teoman’ın Çin’e düzenlediği akınlara karşı koyabilmek için Çinliler tarafından yapılmıştır.
yorum
Çin Seddi’nin yapılması, Çinlilerin savunma mimarisi ve tekniklerinde ileri olduklarının göstergesidir.
♦ Asya Hun Devleti en parlak dönemini Teoman’dan sonra başa geçen Mete (Mao-tun) döneminde yaşamıştır.
Mete Han (MÖ 209-MÖ 174); döneminin önemli gelişmeleri şunlardır:
Çin’i yıllık vergiye bağlamış ancak Türklerin kalabalık Çin nüfusu içinde asimile olmasından endişe duyarak Türklerin Çin’e yerleşmesini yasaklamıştır. ü Asya’daki tüm Türkleri ilk defa tek bayrak altında toplamış ve güçlü bir ekonomiye sahip olmak için İpek Yolu’nu ele geçirmek amacıyla mücadele etmiştir. ü Türk devlet teşkilatının ilk yapılanmasını ortaya koymuş ve orduda onluk sistemi uygulamıştır. ü Türk ordusunun savaş taktiklerinin en önemlisi Turan Taktiği’dir. Sahte geri çekilme olarak nitelenen bu sistem ilk olarak MÖ 200 yılında Türklerle Çinliler arasın da yapılan Pai-teng savaşında kullanılmıştır.
Kurultay ve ikili yönetim teşkilatı ilk kez Metehan döneminde uygulanmıştır.
kardeş arasında MÖ 58’de bir iç savaş başlamıştır. Hohanyeh’in yenilgisiyle sonuçlanan bu savaş sonunda Hunlar MS 48’de Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
- Kuzey Hunları MS 150’de Siyenpiler tarafından; Güney Hunları ise MS 216’da Çinliler tarafından yıkılmıştır.
- Asya Hun Devleti, iç karışıklıklar Çin entrikaları, taht kavgaları nedeniyle zayıflayarak parçalanmıştır. Hun- ların dağılmasından sonra bazı Türk boyları, batı yönünde ilerlemeye başlamışlardır. Bu ilerleyiş birçok kavmin yerinden olmasına sebep olmuştur.
soru
- Teoman
- Mete Han
- Kutluk Kağan
Yukarıdakilerden hangileri Asya Hun Devleti’nin hükümdarları arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan MÖ 209, günümüzde Kara Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş tarihi olarak benimsenmektedir.
not
Onluk sistem, dünya ordu sisteminin temelini oluşturur. Bu nedenle Türklerin askerî alanda ileri oldukları ve diğer kültürleri bu alanda etkiledikleri söylenebilir.
çözüm
Asya Hun Devleti MÖ 220-MS 216 yılları arasında Orta Asya’da kurulmuş bilinen ilk Türk devletidir. Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman)’dır. Teoman’ın ölümünden sonra tahta çıkan Mete Han (MÖ 209-174) döneminde Asya’da Hun Devleti bölgenin en güçlü devleti haline gelmiştir. Mete’den sonra yerine oğlu Ki-ok geçmiştir. Kün Çin, Ho-han-yeh ve Çi-Çi, diğer Asya hun hükümdarlarıdır. Kutluk Kağan ise II. Göktürk Devleti’nin kurucusudur.
(Cevap D)
- Metehan’dan sonra yerine oğlu Ki-ok (MÖ 174-160) geçmiştir. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi Türklerle Çinliler arasındaki siyasal ve sosyal yakınlaşmayı artırmıştır. Bundan sonra Hun ülkesinde Çin entrikaları artmış ve ayaklanmalar ortaya çıkmıştır. Nitekim Ho- hanyeh, Çin imparatorunun yardımıyla Hun hükümdarı olmuştur.
- Hohanyeh, Hun ülkesinin Çin’e bağlanması konusunda kardeşi Çi-Çi ile ayrılığa düşmüştür.
Bir önceki yazımız olan Türk Göçlerinin Neden ve Sonuçları Nelerdir? başlıklı makalemizde göçlerin nedeni ve göçlerin nedenleri hakkında bilgiler verilmektedir.
