Asya Hun Devleti Tarih Ders Notu

1. ASYA HUN DEVLETİ (MÖ 220-MS 216)

• Hunlar ile ilgili ilk bilgiler, Çin kaynaklarına aittir ve MÖ 1000 yıllarının başlarına kadar uzanmaktadır. İlk tarih­sel belge ise MÖ 318 yılına ait bir antlaşma metnidir.
• Asya Hun Devleti bilinen ilk teşkilatlı Türk devletidir. Başkenti Ötüken’dir.
• Bilinen ilk hükümdarları Teoman’dır (Tu-Man). Çin Seddi, Teoman’ın Çin’e düzenlediği akınlara karşı ko­yabilmek için Çinliler tarafından yapılmıştır.

yorum

Çin Seddi’nin yapılması, Çinlilerin savunma mima­risi ve tekniklerinde ileri olduklarının göstergesidir.

♦ Asya Hun Devleti en parlak dönemini Teoman’dan son­ra başa geçen Mete (Mao-tun) döneminde yaşamıştır.

Mete Han (MÖ 209-MÖ 174); döneminin önemli ge­lişmeleri şunlardır:

Çin’i yıllık vergiye bağlamış ancak Türklerin kalabalık Çin nüfusu içinde asimile olmasından endişe duyarak Türklerin Çin’e yerleşmesini yasaklamıştır. ü Asya’daki tüm Türkleri ilk defa tek bayrak altında top­lamış ve güçlü bir ekonomiye sahip olmak için İpek Yolu’nu ele geçirmek amacıyla mücadele etmiştir. ü Türk devlet teşkilatının ilk yapılanmasını ortaya koy­muş ve orduda onluk sistemi uygulamıştır. ü Türk ordusunun savaş taktiklerinin en önemlisi Turan Taktiği’dir. Sahte geri çekilme olarak nitelenen bu sis­tem ilk olarak MÖ 200 yılında Türklerle Çinliler arasın da yapılan Pai-teng savaşında kullanılmıştır.

Kurultay ve ikili yönetim teşkilatı ilk kez Metehan döne­minde uygulanmıştır.

kardeş arasında MÖ 58’de bir iç savaş başlamıştır. Hohanyeh’in yenilgisiyle sonuçlanan bu savaş sonun­da Hunlar MS 48’de Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye ayrılmıştır.

• Kuzey Hunları MS 150’de Siyenpiler tarafından; Güney Hunları ise MS 216’da Çinliler tarafından yıkılmıştır.
• Asya Hun Devleti, iç karışıklıklar Çin entrikaları, taht kavgaları nedeniyle zayıflayarak parçalanmıştır. Hun- ların dağılmasından sonra bazı Türk boyları, batı yö­nünde ilerlemeye başlamışlardır. Bu ilerleyiş birçok kavmin yerinden olmasına sebep olmuştur.

soru

1. Teoman
2. Mete Han

• Kutluk Kağan

Yukarıdakilerden hangileri Asya Hun Devleti’nin hükümdarları arasında gösterilebilir?

A) Yalnız I  B) Yalnız II  C) Yalnız III

D) I ve II     E) I, II ve III

Mete Han’ın tahta çıkış tarihi olan MÖ 209, günümüz­de Kara Kuvvetleri Komutanlığının kuruluş tarihi ola­rak benimsenmektedir.

not

Onluk sistem, dünya ordu sisteminin temelini oluş­turur. Bu nedenle Türklerin askerî alanda ileri ol­dukları ve diğer kültürleri bu alanda etkiledikleri söylenebilir.

çözüm

Asya Hun Devleti MÖ 220-MS 216 yılları arasında Orta Asya’da kurulmuş bilinen ilk Türk devletidir. Asya Hun Devleti’nin bilinen ilk hükümdarı Teoman (Tuman)’dır. Teoman’ın ölümünden sonra tahta çı­kan Mete Han (MÖ 209-174) döneminde Asya’da Hun Devleti bölgenin en güçlü devleti haline gelmiş­tir. Mete’den sonra yerine oğlu Ki-ok geçmiştir. Kün Çin, Ho-han-yeh ve Çi-Çi, diğer Asya hun hüküm­darlarıdır. Kutluk Kağan ise II. Göktürk Devleti’nin kurucusudur.

(Cevap D)

• Metehan’dan sonra yerine oğlu Ki-ok (MÖ 174-160) geçmiştir. Ki-ok’un Çinli bir prensesle evlenmesi Türk­lerle Çinliler arasındaki siyasal ve sosyal yakınlaşmayı artırmıştır. Bundan sonra Hun ülkesinde Çin entrikaları artmış ve ayaklanmalar ortaya çıkmıştır. Nitekim Ho- hanyeh, Çin imparatorunun yardımıyla Hun hükümdarı olmuştur.
• Hohanyeh, Hun ülkesinin Çin’e bağlanması konusun­da kardeşi Çi-Çi ile ayrılığa düşmüştür.