Büyük Ünlü Uyumu Ve Küçük Ünlü Uyumu

Herhangi bir kelimenin Türkçe olup olmadığını anlamak için arayacağımız ilk özellik büyük ünlü kuralına uyup uymadığıdır.

kiralamak __ ki – ra – la – mak __ İnce sesli ile başlamış, kalın sesli ile bitmiş. uymaz
merdiven __ mer – di – ven __ Büyük Ünl Herhangi bir kelimenin Türkçe olup olmadığını anlamak için arayacağımız ilk özellik büyük ünlü kuralına uyup uymadığıdır.

kiralamak __ ki – ra – la – mak __ İnce sesli ile başlamış, kalın sesli ile bitmiş. uymaz
merdiven __ mer – di – ven __ Büyük Ünlü Uyumuna uyar

İstisnalar:

• Ses değişikliğine uğrayan kelimelerde bu kural aranmaz. (elma – alma, anne – ana, kardeş – kardaş, hangi – kangı…)
• Birleşik kelimelerde bu kural aranmaz (ağabey, gecekondu, başöğretmen, delikanlı…)
• Türkçe’ye yabancı dillerden giren kelimelerde kural aranmaz (Cumhuriyet, misafir, otobüs, televizyon, cami…)
• -yor, -ken, -ki, -leyin, -imtırak, -daş eklerinde bu kural aranmaz (ekşimtırak, sabahleyin, sonraki…)

KÜÇÜK SES (ÜNLÜ) UYUMU

Türkçede bir kelimenin ilk hecesindeki sesli harf:

• Düz ise, sonra gelen hecelerin ve eklenen eklerin de düz olur.
• Yuvarlak ise, sonra gelen hecelerin ve eklenen eklerin de seslileri ya düz – geniş veya dar – yuvarlak olur.

Kelimenin ilk hecesinde “a” varsa, daha sonraki hecelerde de “a” veya “ı” bulunur: kadın, kalın, adam, aman…[][][]