Cümlenin Öğeleri Kısa Konu Özeti

Bir cümleyi oluşturan sözcük veya sözcük gruplarına öge denir. Ögeler bulunurken önce temel ögeleri (yüklem, özne), daha sonra yardımcı ögeleri (nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci) bulmamız gerekir.

Cümlenin Ögeleri

Temel Ögeler

Yüklem
Öz Bir cümleyi oluşturan sözcük veya sözcük gruplarına öge denir. Ögeler bulunurken önce temel ögeleri (yüklem, özne), daha sonra yardımcı ögeleri (nesne, dolaylı tümleç, zarf tümleci) bulmamız gerekir.

Cümlenin Ögeleri

• Temel Ögeler
  • Yüklem
  • Özne
• Yardımcı Ögeler
  • Nesne (Düz Tümleç)
  • Dolaylı Tümleç
  •  Zarf Tümleci

Temel Ögeler

Yüklem

Cümlede anlatılan iş, oluş ve hareketi ya da yargıyı üzerinde taşıyan ögedir. Yüklemsiz cümle olmaz.
Yahya Kemal güzel şiirler yazmıştır.
Arkadaşım hata yaptığını kabul etti.
Ağır ağır çıkacaksın, bu merdivenleri.

Özne

Bir cümlede yüklemin bildirdiği işi yapan ya da yargıyı üstüne alan ögeye denir. Özneyi bulmak için yükleme “kim?, ne?” soruları sorulur.

• Gerçek Özne : Yüklemin bildirdiği yargıyı yapan ögenin cümlede kullanılmasıyla oluşan öznedir.
  Gizli özne de gerçek öznedir.
  Geceleyin bir ses böler uykumu. (G. Ö./Y.)
  Bakakalırım, giden geminin ardından. (Gizli Ö. Ben / Y)
  Yağmurlardan sonra büyürmüş, başak.
  Durmadan annesini soruyordu.
• Sözde Özne : Bazı cümlelerde işi yapan belli değildir. Bu cümlelerde işten etkilenen öge sözde özne kabul edilir. Diğer bir deyişle edilgen çatılı fiillerle kurulan cümlelerin öznesidir.
  Hırsız, akşama doğru yakalandı. (S.Ö. /Y.)
  Halılar, bin bir emekle dokundu. (S.Ö. /Y.)

Yardımcı Ögeler

Nesne (Düz Tümleç)

Cümlede öznenin yaptığı işten etkilenen sözcük veya söz gruplarına nesne denir.

• Belirtili Nesne : İsmin belirtme (-i) hal ekini alan nesne türüdür. Belirtili nesneyi bulabilmek için yükleme “neyi?, kimi?” soruları sorulur.
  Biz onu dün çarşıda gördük.  (Ö./ B.’li N. / Y.)
  O, nehirde balık tutmayı sevmez. (Ö. / B.’li N. / Y.)
• Belirtisiz Nesne : İsmin yalın durumda bulunan nesne türüdür. Yükleme “ne?” sorusu sorulur.
  Arkadaşıma yeni bir şiir kitabı aldım.  ((Gizli Ö. Ben) B.’siz N. / Y.)
  Öğretmen:  “Sizler geleceğin mimarı olacaksınız.”  derdi. (Ö.  /B.’siz N. /  Y.)

Dolaylı Tümleç

Adın “-e,-de,-den” durum eklerini alan sözcüklerin cümlede üstlendikleri göreve dolaylı tümleç denir.
Her ıstırap, insana ayrı bir şey öğretir. (Ö. /D.T. /B.’siz N./ Y.)
Bahçesinde solmayan güller varmış.  (D.T./ Ö./ Y.)

Zarf Tümleci

Yüklemi yön, zaman, durum, vasıta, sebep, şart, miktar yönüyle etkileyen kelimelere zarf tümleci denir.
Çocuk hıçkıra hıçkıra uzaklaştı. (Ö/. Z.T. /Y. )