İslamiyet Öncesi Türk Devletleri’nde Onlu Sistem

Onlu Sistem, Asya Hun İmparatorluğu’nda İmparator Mete tarafından MÖ 209 yılında ilk defa teşkilatlı bir ordu kurulmuş olup bu tarih Türk ordusunun ve Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir. Mete Han tarafından kurulan ilk daimi Türk ordusu 10’lu teşkilat sistemine göre oluşturulmuştur. Bu teşkilatta en büyük birlik 10.000 kişilikti ve bu birliğe “tümen” adı veriliyordu. Tümenler de 1000’li, 100’lü ve 10’lu olmak üzere kademeli olarak küçülen birliklere ayrılıyordu. Söz konusu bu teşkilat, ufak değişikliklerle bütün Türk devletlerinde varlığını sürdürmüştür.

Onlu Sistem ilk olarak Hun Türkleri tarafından kullanılan bir ordu düzen sistemidir.

Asya Hun İmparatorluğu’nda İmparator Mete Han tarafından MÖ 209 yılında ilk defa kullanılan onlu sistem, Türk ordusunun ve Türk Kara Kuvvetlerinin kuruluş tarihi sayılmaktadır. Çünkü ilk düzenli ordu dönemi başlamıştır.

Onlu sistemde en büyük birlik 10.000 kişilikti ve bu birliğe “tümen” adı veriliyordu. Tümenler de 1000’li, 100’lü ve 10’lu olmak üzere kademeli olarak küçülen birliklere ayrılıyordu.

Bu düzenle birlikte ordu kolay yönetilmiş, ünlü Turan taktiğinin gelişimi sağlanmıştır. Mete Han, ordusunu onluk, yüzlük (bölük), binlik ve onbinlik (tümen) parçalara ayırmıştır. Onluk sisteme Türk Silahlı Kuvvetleri de benimsemiştir.

Türk Silahlı Kuvvetlerindeki isimlerine

Sisteme göre ordu, her biri 10 askerden oluşan parçalara ayrılır. Her bir on askerin başına “onbaşı” geçer.

• 10 tane onlu asker, 100 askeri oluşturur ve başına “yüzbaşı” geçer.
• 10 tane yüzlü asker, 1000 askeri oluşturur ve başına “binbaşı” geçer.
• 10 tane binli asker, 10,000 askeri oluşturur ve başına “tümgeneral” geçer.
• Bütün orduyu ise başkomutan yönetir.

Bir savaş anında başkomutan, bütün tümgeneralleri toplayarak karar alır. Tümgeneraller, komutası altındaki binbaşılarına bu kararı açıklar. Binbaşılar, komutası altındaki yüzbaşılarına kararı açıklar. Yüzbaşılar da komutası altında bulunan onbaşılara kararı söyler. Onbaşılar da komutası altındaki 10 askere emri verir. Bu şekilde emir komuta zinciri de oluşturulmuş olur. Böylece ordu daha düzenli ve sistematik hareket eder. İletişim hızlanınca savaşta başarı kazanma ihtimali yükselir.