Milli Varlığa Yararlı Cemiyetler (Milli Cemiyetler) : Türk milleti, Mondros’tan sonra başlayan işgaller üzerine haklarını savunmaya başlamıştır. Osmanlı hükümetinin olaylara kayıtsız kalması milletin harekete geçmesine neden olmuştur.
Türk yurdunun parçalanmasını önlemek için çeşitli bölgelerde milli amaca hizmet edecek nitelikte mahalli cemiyetler kurulmuştur.Bu cemiyetlere genel olarak Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri (Hakları Savunma Dernekleri) adı verilmiştir
Milli Cemiyetler
- Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
- İzmir Müdafaa-i Hukuku Osmaniye Cemiyeti
- İzmir Redd-i İlhak Cemiyeti
- Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti
- Kilikyalılar Cemiyeti
- Milli Kongre Cemiyeti
- Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti
- Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti
Cemiyetlerin genel özelikleri:
- Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu’nun yer yer işgalleri uğraması ve bu işgallerle Osmanlı yönetiminin kayıtsız kalması sonucu vatansever Türkler tarafından kururlmuştur.
- Bölgesel nitelikli olmakla birlikte Bütün Anadolu ve Trakya’da milli bağımsızlık düşüncesinin yaygınlaşmasında ve hürriyet mücadelesinin başlatılmasında etkili olmuştur.
- Cemiyetlerin çoğu toplantılar ve kongreler düzenleyerek basın yoluyla dünya kamuoyunu Türklerin yanına çekmeye çalışmıştır.
- İşgalleri ve azınlık faaliyetlerini önlemeye çalışmışlardır.
Direnme cemiyetleri olarak da geçen bu cemiyetlerin kuruluş nedenleri;
- Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra Anadolu topraklarının yer yer işgal edilmesi.
- Bu işgaller karşısında Osmanlı Hükümeti’nin kayıtsız kalması.
- Milli Cemiyetler, işgaller ve zararlı cemiyetlerin faaliyetlerine karşı halkı bilinçlendirme, örgütlendirme düşüncesindeydiler.
- Direnme cemiyetlerine genel olarak “Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri (Hakları Savunma Dernekleri)” adı verilmiştir.
- Birbirinden habersiz kurulan bu cemiyetler, bulundukları bölgenin (yerel) kurtuluşunu sağlamayı amaçlamışlardır.