Moğol İmparatorluğu Ders Notu

Cengiz han tarafından kurulmuş olan Moğol imparatorluğu dünyanın yüzde yirmi ikisini kaplaması nedeniyle dikkat çekmektedir. Bu nedenle pek çok araştırmaya konu olmuştur. Siz de Moğol imparatorluğu hakkında bilgi edinmek suretiyle bu büyük devletin kurucusu kimdir? Ne zaman kurulmuştur? Hükümdarları kimler olmuştur sorularının yanıtını sizler için derledik.

Moğol imparatorluğu 1206 yılında orta Asya’da kurulan eski bir imparatorluktur. İmparatorluk Moğol ve Türk boyları birleşiminden oluşmuştur. Kısa zamanda dünyanın %22 sine yayılan imparatorluk bitişik sınırlı en büyük imparatorluk olma özelliğine sahiptir.

Moğol İmparatorluğu Tarihi

1206 – 1294 yılları arasında Asya’da bulunan Cengiz han idaresine boyun eğmiş Moğollar ve Türk boyları birleşimi ile oluşmuştur. Kısa zamanda 24 milyon km den fazla alanı kapsamak suretiyle tarihin birleşik sınırlarına sahip olan en büyük imparatorluğu haline gelmiştir. İmparatorluğun genişliği doğu ve batıyı birleştirdiğinden ipek ve baharat yolunda ticaret güvenli bir hal almıştır. Cengiz hanın ölümü ardından Ögeday imparatorluğa liderlik etmek suretiyle fetihleri tamamlamıştır. 1294 yılında Kubilay hanın ölümünün ardından imparatorluk bölünme sürecine girmiştir.

Moğol Devletinin Kuruluşu

Moğol komutanı Cengizhan hükümdar ve Moğol İmparatorluğu kurucusudur. 13. Yüzyıl başında Orta Asya’da bulunan göçebe bozkır kavimlerinin birleşiminden bir ulus meydana getirdi. Dünya tarihin de askeri dehalardan biri olarak kabul edilir. Hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında Kuzey’de Çin, Batıda Xia ve Jin Hanedanları, Türkistan’daki Kara Hıtay, Maveraünnehir, Harezm, Horasan ve İran’daki Harzemşahlar olmak üzere pek çok yeri ele geçirdi. Kafkasya, Rus Knezlikleri ve Kıpçaklar, idil Bulgarları üzerine seferler gerçekleştirdi. Pasifik Okyanusu, Hazar Denizi ve Karadeniz’in kuzeyi de dahil bir imparatorluk kurdu.

Moğol Devletinin Kurucusu

Asıl adı Temuçin olan Cengiz han imparatorluğun kurucusudur. 1155 yılında dünyaya gelen Temuçin, Yessügey Bahadır’ın oğludur. Küçük yaşta babasını kaybetmesinin ardından kirayit hükümdarı Tuğrul hanın hizmetine girdi. Tuğrul han ile araları açılınca kirayitlerle girdiği savaşı kazanarak hükümdar oldu. Diğer Moğol kabilesi Naymanları da egemenliği altına alınca 1206 kurultayında cengiz unvanı aldı. Karluk ve Uygur Türklerini egemenliği altına almasının ardından Çin’i istila etti. Cengiz han Anadolu, kıpçak bozkırı, harzemşahlar ve İran’ın büyük bölümünü de fethetmenin ardından 1227’de öldü.

Moğol Devleti Hükümdarları

Cengiz Han: 1205 – 1227

Ögeday: 1129-1241

Güyük: 1246 – 1248

Möngke: 1251 – 1259

Arık Böke: 1259 – 1264

Kubilay: 1260 – 1294

Moğol İmparatorluğu’nun Parçalanması

Cengiz Han hayatta iken Moğol Devleti’ni, Türk geleneklerinden etkilenerek oğulları arasında paylaştırmıştı. Bu paylaştırmada büyük oğlu Cuci’ye, Batı Sibirya ve Kıpçak bozkırları ile Harzem ve Karadeniz’in kuzey bölgelerini; Çağatay’a, Türkistan’ı; Ögeday’a, Moğol ülkesinin doğu bölgelerini: küçük oğlu Tuluy’a ise Moğol İmparatorluğu’nun merkez topraklarını, yani asıl Moğolistan’ın yönetimini vermişti.

Cengiz Han’ın oğulları, merkeze bağlı kalarak bulundukları bölgeleri yönettiler. Devlet zayıfladıkça bu bölgeler merkezden ayrıldılar ve ayrı birer devlet hâline geldiler. Böylece Moğol İmparatorluğu topraklarında aşağıda hanlıklar ve devletler kuruldu.