Oğuzlar Kimdir? Kurduğu Devletler

OĞUZLAR KİMDİR?

Kelimenin kökeni hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bunlardan, ok kelimesiyle en eski Türkçe’de çokluk eki olan “z”den oluşan okuzdan (oklar) geldiği hakkındaki görüş en isabetli olanıdır. Göktürk kitâbelerine göre Oğuzlar (İslâm kaynaklarında Guz) dokuz boydan meydana gelmiş bir budundur. Bundan dolayı Tokuz (Dokuz) Oğuz diye de anılır (bk. DOKUZ OĞUZLAR). Bunlar Tula ırmağının kuzeye dönerken yaptığı kıvrımın kıyısında oturuyorlardı.

OĞUZLAR NERELERDE YAŞADILAR

Coğrafyacı İstahrî’ye göre Oğuzlar’ın yeni yurdu Hazar denizinden Seyhun boylarındaki Fârâb ve İsfîcâb’a kadar uzanıyordu. Destanlarda ve tarihî eserlerde Oğuzlar’ın dağları olarak anılan Kazgurt ve Kazılık da Karaçuk sıradağlarında bulunmaktaydı. X. yüzyıl kaynaklarında Nehrüşşâş (Taşkent ırmağı) adıyla kaydedilen Seyhun ırmağı daha sonraları Âb-ı Benâket ve Âb-ı Hûcend gibi şehir isimleriyle anılmıştır. Oğuzlar’ın sadece Ögüz (ırmak) dedikleri bu akarsuya müslüman âlimler Seyhun, Amuderya’ya da Ceyhun adını vermişlerdir. X. yüzyılda Oğuz Devleti’nin başşehri Seyhun ağzının yakınlarındaki Yenikent’ti.

İlk zamanlar Üçok ve Bozok adlarıyla iki ana kola ayrılmış olan Oğuzlar, daha sonraki devirlerde, Dokuz Oğuz, Altı Oğuz, Üç Oğuz adlarında boylara da ayrıldılar. Oğuzlar, yirmi dört boydan meydana gelmişti. Bunlardan on ikisi Bozok, on ikisi Üçok koluna bağlıydı. Tarihçiler, hazırladıkları cetvellerde Oğuz boylarının adlarını, sembollerini ve ongunlarını (armalarını) göstermişlerdir. Buna göre, Bozoklar; Kayı, Bayat, Alka Evli, Kara Evli, Yazır, Dodurga, Döğer, Yaparlu, Afşar, Begdili, Kızık, Kargın; Üçoklar ise; Bayındır, Peçenek, Çavuldur, Çepni, Salur, Eymur, Ala Yundlu, Yüreğir, İğdir, Büğdüz, Yıva, Kınık boylarına ayrılmışlardı. Bugün Türkiye’de yirmi dört Oğuz boyuna ait işaret ve yer adlarına çok rastlanmaktadır.

OĞUZ ADI İLK DEFA NEREDE GEÇMEKTEDİR?

Oğuz adına ilk defa Yenisey Kitabelerinde rastlanmaktadır. Barlık Irmağı yöresinde bulunan bu kitabelerde; “Altı Oğuz budunda” sözü yer almaktadır. Öz Yiğen Alp Turan adlı bir beye ait olan bu kitabelerin yazıldığı devirde, Oğuzlar, Göktürkler’in hakimiyeti altında altı boy halinde Barlık Irmağı kıyılarında yaşamakta idiler.

OĞUZLARIN KURDUĞU DEVLETLER

Oğuzlar sırasıyla şu devletleri kurdular: Büyük Selçuklu İmparatorluğu, Selçuklu Devletleri, Türkmen Beylikleri, Atabeylikler, Kara-Koyunlu, Ak-Koyunlu devletleri, Ramazanoğulları, Dulkadırlar, İran’da Safevi, Afşar, Kacar devletleri, Anadolu Beylikleri, Osmanlı İmparatorluğu.

OĞUZ BOYLARI NELERDİR?

Bozoklar                 Üçoklar

01. Kayı                    01. Bayındır
02. Bayat                  02. Beçene
03. Alkaevli               03. Çavuldur (Çavundur)
04. Karaevli               04. Çepni
05. Yazır                    05. Salgur (Salur)
06. Dodurga               06. Eymür
07. Döğer                   07. Alayuntlu
08. Yaparlı                  08. Üregir
09. Avşar (Afşar)         09. İgdir
10. Beydili                    10. Büğdüz
11. Kızık                        11. Yıva
12. Karkın                     12. Kınık