Osmanlı’da Eğitim ve Toprak Yönetimi Özet Ders Notu

OSMANLIDA EĞİTİM

Örgün Eğitim

1. Saray
   a) Enderun
   b) Harem
   c) Şehzadegan Mektebi – 7 yaşına gelen şehzadeler dönemin ünlü alimlerinden ilk derse başlarlar. Bu derse “Bed-i besmele” denir.
2. Sıbyan Mektebi(Çocuk okulu)
3. Medrese

Yaygın Eğitim

1. Camiler – Mescitler – Dergahlar
2. Tekke ve Zaviylere
3. Esnaf Teşkilatı

Medreseler

• Osmanlıda ilk medrese Orhan Bey döneminde İznik’te açılan “İznik Medresesi” veya “İznik Orhaniyesi” diye geçer.
• Fatih zamanında günümüz islam enstitüleri veya ilahiyat fakülteleri ayarınca “Sahnı Seman” medreseleri açılmıştır. Bu medreselere öğrenci yetiştirmek amacıyla “Tetimme medreseleri” açılmıştır.
• Kanuni zamanında açılanlara ise “Süleymaniye Medreseleri” denir.

Not: Süleyman Paşa medresesi ise Osmanlıda günümüze kadar kalan en eski medresedir. Müderris Davud-u Kayser’dir.

Medreselerin bozulma sebepleri

• Medrese müfredatından pozitif bilimlerin çıkarılması veya ders saatlerinin azaltılmasıdır.
• Beşik Ulemalığının gelmesidir.(Hocanın oğlu hocadır)
• Avrupa’nın takip edilememesidir.

Akademik kariyer basamakları

• Softa(suhte): bilgisiz öğrenci
• Danişment(bilgili öğrenci)
• Muid(stajyer öğretmen)
• Mülazım(atama bekleyen öğretmen)
• Müderris(öğretmen)
• İhtisas Medreseleri
  a) Darültıp: Doktor
  b) Darül hadis: Hadis Öğreticisi
  c) Darül hendes: Mühendis
  d) Darül kurra: Kuran öğreticisi

OSMANLI’DA TOPRAK YÖNETİMİ

Mülk Topraklar

• Müslüman: Öşri
• Gayrimüslim: Haraci

Miri Topraklar

• Paşmaklık: Padişahın annesine ve kızlarına ayrılan toprak.
• Mukataa: Geliri devlet hazinesine aktarılır.
• Yurtluk: Geliri sınır boylarında oturanlara ayrılır.
• Ocaklık: Kale muhafızlarına veya tersanecilere ayrılır.
• Metruk: Ortak yaşam alanı. Otlak ve yaylak.
• Vakıf: Geliri kamu yararı için ayrılan topraklardır.
• Malikane: Devlete yararlılık gösterenlere yaşamları boyunca verilir.
• Dirlik: Geliri devlet memuruna veya askerlere ayrılan topraklardır. Dirlik üçe ayrılır:
  a) Has: Geliri 100,000 akçeden fazladır. Padişah ve divan üyelerine ayrılır.
  b) Zeamet: Geliri 20,000 akçe ile 100,000 akçe arasındadır. Müderris, Muid, Tabip, Kadı gibi
  c) Tımar: Geliri 3,000 ile 20,000 akçedir. Memurluğa ilk başlayanlar veya en alt düzeydeki memurlar alır.