Yanlış Yerde Sözcük Kullanımından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu

Her kelimenin bir anlamı vardır. Bu anlamı karşılayabilmesi için cümledeki sıralama, kelime dizimi önemlidir. Sıfat, isimden önce; zarf, genellikle fiilden önce; özne, genellikle cümlenin başında; yüklem, genellikle cümlenin sonunda, kelime grupları da belli kurallara göre cümlede bulunmalı. Bu sıralamanın bozulması anlamda karışıklığa yol açar. Kelimeler cümlenin akışına ve anlamına uygun olmalıdır. Devamı yazımızda…

Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması
Anlatım bozukluğu konusu içindeki önemli noktalardan biri de sözcüğün yanlış yerde kullanılması nedeniyle oluşan anlatım bozukluklarıdır. Bu yazımızda sözcüğün yanlış yerde kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluklarının nasıl tespit edileceğini ve düzeltileceğini örneklerle açıkladık.

İyi bir cümlede her sözcük, olması gereken yerde kullanılır. Bir sözcüğün yanlış yerde kullanılması anlamın bulanıklaşmasına ya da yanlış tamlamalar kurulmasına neden olur.

“Sana kısaca başımdan geçenleri anlatayım.” cümlesinde “kısaca” sözcüğü yüklemin önünde kullanılması gerekirken bir sıfat gibi kullanılmıştır. Bu da anlatım bozukluğuna neden olmuştur. Bu cümlenin doğru şekli “sana başımdan geçenleri kısaca anlatayım” biçimindedir.

Sözcüğün Yanlış Yerde Kullanılması Örnekleri

Çok başım ağrıyor bu akşam. X 
Başım çok ağrıyor bu akşam. √

Fazla canını sıkma. X 
Canını fazla sıkma. √

Yasa 150’ye karşı 97 oyla kabul edildi. X 
Yasa 90’a karşı 150 oyla kabul edildi. √

Sigara dumanı gibi halka halka toplantıyı saran üzüntü, dağılıp yok oldu. X 
Halka halka toplantıyı saran üzüntü, sigara dumanı gibi dağılıp yok oldu. √

Yurt uğruna her kanını döken kahraman ödüllendirilmeli. X 
Yurt uğruna kanını döken her kahraman ödüllendirilmeli. √

Dayımlar ne kadar dünürlerini sevmeseler de onlarla iç içeydiler. X 
Dayımlar dünürlerini ne kadar sevmeseler de onlarla iç içeydiler. √

Hiç bankacılığı sevmiyorum dese de inanmayın. X 
Bankacılığı hiç sevmiyorum dese de inanmayın. √

Ne kadar arkamı dönersem döneyim, her şeyin başlangıcı orada, kitabın satırları arasındaydı. X 
Arkamı ne kadar dönersem döneyim, her şeyin başlangıcı orada, kitabın satırları arasındaydı. √

Bir duvar saati, dokuz kere zamanın ve hayatın geçmekte olduğunu hatırlatarak dan dan vurdu. X 
Bir duvar saati, zamanın ve hayatın geçmekte olduğunu hatırlatarak dokuz kere dan dan vurdu. √

Birden ateşli ateşli çocukluk anılarımızdan söz etmeye başladık. X 
Birden çocukluk anılarımızdan ateşli ateşli söz etmeye başladık. √

Uzun uzun zil sesini dinliyordu. Telefonun açılmaması onu çok üzüyordu. X 
Zil sesini uzun uzun dinliyordu. Telefonun açılmaması onu çok üzüyordu. √

Geldiği gibi sessizce kapıdan çıkıp gitti. X 
Geldiği gibi kapıdan sessizce çıkıp gitti. √

Artık eşyaları programlı bir şekilde alıyordu. X 
Eşyaları artık programlı bir şekilde alıyordu. √

Örnek Soru

Aşağıdaki cümlelerin hangisindeki anlatım bozukluğu bir sözcüğün yer değiştirmesiyle giderilebilir?
A) Şirketin satışları reklama ağırlık vererek artırabilinir.
B) Ayşe’nin fazla sınavda kaldığı için başı ağrıyormuş.
C) Eminim benimle bu konuyu görüşseydin çözüm bulabilirdik.
D) İnsanlar bir işe başlarken yarar-kar hesabı yapmalıdır.
E) Sokaklar, şehrin kenar mahallelerine doğru gittikçe daralıyorlardı.

Çözüm: B seçeneğindeki cümlede “fazla” sözcüğü yanlış yerde kullanılmıştır. “Sınavın fazla olması” ve “baş ağrısının fazla olması” gibi iki anlam cümleden çıkmaktadır. “Fazla” sözcüğü “ağrıyormuş” eyleminden önce getirilmelidir.