“de/da” Bağlacının Yazımı?

Bağlaçların kendi başlarına manaları bulunmaz. Yer almış oldukları cümlenin çeşitli kısımları arasında mana ve şekil açısından bağlantı kurarlar. Cümlelerde sıralama işlemi bağlaçlar vasıtası ile yapılır. Cümleler arasında anlatım ve konu bütünlüğü sağlamak amacıyla kullanılırlar.“de/da” bağlacının yazımı? Örneklerle anlatımı. Devamı yazımızda…

Bağlaç Olan De Da
Bağlaçlar adından da anlaşılacağı gibi kelimeleri ya da cümleleri birbirine bağlayan sözcüklerdir. Sözcüklerdir diyorum ve bu bize bağlaçların, dolayısıyla bağlaç olan “de, da“nın ayrı yazılacağını da ifade ediyor. Kelimeleri ya da cümleleri birbirine bağlarken aynı zamanda bunlar arasında benzerlik, eşitlik, katılma gibi anlam ilişkileri de kurmaktadır.

-Bunlar olurken Ahmet de bize bakıp gülüyordu.
-Sen de mi Brütüs?

Şimdi bağlaç olan “de, da” hakkında bilgilerimizi özetleyelim:
⇒ Her zaman ayrı yazılır.
⇒ Hiçbir zaman “te, ta” şeklinde yazılmaz.
⇒ Bitişik yazılmadığından özel isimlerden sonra hiçbir zaman kesmeyle ayrılmaz.

Bulunma Hal Eki Olan -De, -Da
İsmin hal ekleri çeşitlerinden birisi olan “-de, -da” geldikleri sözcüğe bitişik yazılarak cümlede bulunma, kalma anlamlarını ifade eder.

Yolda giderken uyarıları dikkate almalıyız. (Nerede?)

⇒ Geldiği sözcüğe bitişik yazılır.
⇒ Büyük ünlü uyumuna uyar:
-Kitaplarını evde unutmuş.
-Aklı arabada kalmıştı.
⇒ Ünsüz benzeşmesi kuralına uyar.
-Sınıfta hiç ses yoktu.

“De”nin Ayrı mı Yoksa  Bitişik mi Yazılacağını Nasıl Anlarız?
Yukarıda “de” bağlacını ve ekini örnekleriyle birlikte gördük. Peki cümle içinde “de”nin ayrı ya da bitişik yazılıp yazılmayacağını nasıl anlarız? Bu soruya “de da yazımı örnekleri” ve belirleyici bir taktikle cevap verelim:

* Eğer bir cümle içinde yer alan “de, da”yı çıkardığımızda cümlenin anlamında bir bozulma meydana geliyorsa, bu ek olan “-de, da”yı bize gösterir. Eğer anlamda herhangi bir bozulma meydana gelmiyorsa bu durum bize, “de, da”nın bağlaç olduğunu ifade eder.

Örnek 1
-Televizyonun da sesini kısmıştık.
Bu cümleden “da”yı çıkarırsak şu şekilde bir cümle ortaya çıkıyor:

-Televizyonun sesini kısmıştık.
Yukarıdaki cümlede herhangi bir anlam bozukluğu oluşmadığından bu “da”nın bağlaç olduğunu söyleyebiliriz.

Örnek 2
-Televizyonda çok güzel bir film vardı.
Bu cümleden “da”yı çıkarırsak şu şekilde bir cümle ortaya çıkıyor:

-Televizyon çok güzel bir film vardı.
Yukarıdaki cümlede “da”yı çıkardığımızda bir anlam bozukluğu meydana geldiğinden bu “da”nın hal eki olduğunu söyleyebiliriz.