Çatı Uyuşmazlığından Kaynaklanan Anlatım Bozukluğu

Bir cümlede hem edilgen hem de etken çatılı bir fiilin veya fiilimsinin bir arada kullanılmasından kaynaklanan uyuşmazlıktır. Çatı uyuşmazlığından kaynaklanan anlatım bozukluğu örneklerle konu anlatımı. Devamı yazımızda…

Çatı Uyuşmazlığı Nedir?
Bileşik cümlelerde temel cümlenin yükleminin etken olup yan cümlecikteki eylemsinin etken olmamasından ya da temel cümlenin yükleminin edilgen olup yan cümlecikteki eylemsinin edilgen olmamasından kaynaklanan anlatım bozukluğudur.

• Akşam evde biraz sohbet edip erkenden yatıldı.

Bu cümlede, yan cümledeki eylemsinin (sohbet edip) etken, temel cümlenin yükleminin (yatıldı) edilgen bir eylem olması, anlatım bozukluğuna yol açmıştır. Bu nedenle söz konusu yüklem ve eylemsi ya etken ya da edilgen yapılarak ortadaki çatı uyuşmazlığı kaldırılmalıdır. Yani bu cümle iki şekilde düzeltilebilir:

• Akşam evde biraz sohbet edip erkenden yattık. (etken-etken)
• Akşam evde biraz sohbet edilip erkenden yatıldı. (edilgen-edilgen)

Aşağıdaki cümlelerde, çatı uyuşmazlığından kaynaklanan anlatım bozuklukları yer almaktadır. İkinci cümlelerde bu bozuklukların nasıl giderileceği gösterilmiştir.

• Bu yoldan hiç sapmadan gidilirse aradığınız binanın önüne çıkarsınız.
  Bu yoldan hiç sapmadan giderseniz aradığınız binanın önüne çıkarsınız.
• Sınav belgeleri kısa sürede hazırlanıp sınava girecek öğrencilerin adresine bir hafta içinde postalayacağız.
  Sınav belgeleri kısa sürede hazırlanıp sınava girecek öğrencilerin adresine bir hafta içinde postalanacak.
• Evden ne kadar erken çıksak da uçağa hareket saatinden önce yetişilemedi.
  Evden ne kadar erken çıksak da uçağa hareket saatinden önce yetişemedik.
• Bugün okula gidilip okul kütüphanesinden kitap alacağız.
  Bugün okula gidip okul kütüphanesinden kitap alacağız.